5A140 501-Kimyo (fan yo‘nalishlari bo‘yicha) mutaxassisligi Qodirova Gullolaxon Adhamovnaning yurak kasalliklarini davolashda ishlatiladigan dorivor o‘simliklar tarkibidagi kaliy va magniy miqdorini tadqiq qilish

Makro- va mikro elementlar	Katta yoshli inson tanasining sutkalik ehtiyojlari (mg)
Zaharlilik (porog toksichnosti) mg/sut
	[1]	[2]	[3]	[4]
Fe	10-15	6-40 mg	10-20	200	200
K	2000-5500	2000-2700 mg	2500-3500	1600-2000
Ca	800-1200	800 mg	1250-2500	800-1200
Co	0.2	0.005-1.8 mg	0.010-0.030	0.002-0.07	500
Mg	300-400	250-500 mg	400-800	270-350
Mn	2.0-5.0	0.4-10 mg tо 100	2-11	2-5	40
Cu	1.5-3.0	0.5-6 mg	1-5	1.5-3	200
Mo	0.075-0.25	0.05-035	0.045-0.2	0.15-0.5
Na	110-3300	1000-1500	1000-2000	1100-3300
Se	0.05-0.07	0.006-0.2	0.07-0.15	0.02-0.065
Cr	0.05-0.2	0.01-1.2	0.05-0.25	0.3	5
Zn	15	15-20	12-40	17-20	600

So‘nggi yillarda ichki organlar kasalliklari, shu jumladan yurak- qon tomir tizimi kasalliklarida etiologiya, patogenez va sanogenez bo‘yicha kimyoviy elementlarning organizmdagi vazifasini o‘rganish butun dunyoda faollashmoqda. Yurak kasalliklarida, ko‘pincha kaliy, magniy, selen, xrom, mis, marganes, yod kabi elementlarning tanqisligi va qo‘rg‘oshin, kadmiy, alyuminiy, natriy elementlarining ortib ketishi kuzatiladi.
Shu kunga qadar, kaliy, magniy, marganes va selen elementlarining organizmdagi tanqisligi miokardning patologik o‘zgarishini keltirib chiqarishi bilan o‘zaro bog‘liqligi to‘liq o‘rganib chiqilgan (2-Jadval ).


2-Jadval.
Makro- va mikroelementarning organizmdagi biologik roli

Makro- va mikro elementlar	Kimyoviy elementlarning organizmdagi fiziologik xossalari
Magniy(Мg) Kaliy(К)	- yurak mushaklari hujayralarining metabolizmida ishtirok etadi va ularni energiya bilan oziqlantiradi; - miokardning qisqartiruv funktsiyasini regulyatsiya qiladi, bu esa aritmiya va yurak yetishmovchiligiga qarshi tabiiy profilaktik xossaga ega boʻlgan vosita mikroelementlari deb nomlash imkonini beradi; - stenokardiyaga taʼsir etadi; - qon aylanishini yaxshilaydi; - infarkt, ateroskleroz, arterial gipertenziya profilaktikasini taʼminlaydi; - qon tomirlari devorlarining hujayraviy strukturasini yaxshilaydi; - tromb hosil boʻlishini oldini oladi, qonni suyultiradi;
Selen(Sе)	- hujayralarni bakteriyalar, viruslar, (yurak, jigar, o‘pka va x.k. infeksion kasalliklar) dan ximoya qiladi; - infarkt va insult, holesterin darajasi, jigar yetishmovchiligi kelib chiqishini oldini oladi;
Marganes (Мn)	- lipid almashinuvida ishtirok etadi; - qondagi holisterin darajasini kamaytiradi; -tomir to‘qimalarini, garmonal regulyasiyasini tiklaydi, - stresga chidamligini oshiradi; - energiya hosil bo‘lishini kuchaytiradi; - o‘simtalar rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi; - mikotoksinlarni neytrallaydi; - gormonlar va fermentlar sintezida ishtirok etadi; -hujayralarning antioksidant himoyasida, suyak to‘qimalarining regeneratsiyasida ishtirok etadi.

So‘ngi 10 yillarda butun dunyoda va O‘zbekistonda ko‘plab o‘simliklarni ma’lum kasalliklarni davolashda ishlatishga bag‘ishlangan bo‘lib ularning afzalligi past toksikligi va uzoq muddat foydalanish imkoniyatidir, fitopreparatlarning farmakologik faolligi ularning sintetik analoglaridan kam emas, shu bilan birga biologik faol moddalarning kompleksi inson organizmiga foydali ta’sir ko‘rsatadi, nojo‘ya ta’sirga ega emasdir. O‘zekistonda o‘simliklar florasi tabiiy resurslarining muhim manbai bo‘lib qolmoqda, va mahalliy floraga mansub 4300 dan ortiq o‘simliklardan 750 tasi dorivor o‘simliklar bilan ta’minlangan, shundan 112 tasi qo‘shimcha foydalanish va ilmiy tibbiyot uchun ro’yhatga olingan va 70 turi respublika sanoat tomonidan faol ishlatilmoqda.
Turli geografik va iqlimiy sharoitlarga ega bo‘lganligi tufayli, O‘zbekiston dorivor o‘simliklarning eng boy mintaqasi hisolanadi. Bu borada Abu Ali ibn Sino o‘zining bebaxo merosi “Tib qonunlari” da ta’kidlab o‘tgan ko‘p shifobaxsh o‘simliklarning tibbiyotda qo‘llanilishi hozirgi zamon tadqiqotlar yordamida farmakologik ta’sir mexanizmi isbotlangan. Shuni aytib o‘tish joizki, Ibn Sino dori darmon ilmini yaxshi bilgan va dorivor o‘simliklardan juda ko‘p foydalangan, shuningdek, arab allomalari ta’kidlashicha, 2600 ta dorilarning 1400 tasi o‘simliklardan tashkil topadi.