556. Tafakkurning shakllari deb nimaga aytiladi?

«Mustaqil so’zlar kelishiklarda turlanadi. Yordamchi so’zlar kelishiklarda turlanmaydi. Demak, yordamchi so’zlar mustaqil so’zlar emas». Qaysi xulosa turi bo’yicha chiqarilgan?

1. 
   shartli xulosa bo’yicha;
   
2. 
   shartli – qat’iy xulosa bo’yicha;
   
3. 
   ayiruvchi – qat’iy xulosa bo’yicha;
   
4. 
   *sillogizm figurasi bo’yicha.
   

609. 
     Induktiv xulosa chiqarish nima?
     

1. 
   fikrning yakkalikdan yakkalikka qarab borishi asosida chiqarilgan xulosa;
   
2. 
   umumiylikdan yakkalikka borish asosida chiqariladigan xulosa;
   
3. 
   ikki predmet, hodisalarning takrorlanib turuvchi belgilarini umumlashtirish bo’yicha chiqariladigan xulosa;
   
4. 
   *yakkalikdan umumiylikka fikran o’tish bo’yicha chiqariladigan xulosa.
   

609. 
     To’liqsiz induktsiya…
     

1. 
   xulosasi noaniq induktsiya;
   
2. 
   xulosasi sof ehtimollik xarakterga ega bo’lgan induktsiya;
   
3. 
   umumiylikdan mantiqan keltirilib chiqariladigan xulosa turi;
   
4. 
   *muayyan predmetlar sinfining bir qismining belgisini o’rganish asosida chiqariladigan xulosa.
   

609. 
     Quyidagi xulosalarning qaysi biri to’liq induktsiya bo’yicha chiqarilgan?
     

1. 
   Dushanbi, seshanba, payshanba kunlari yomg’ir yog’di. Demak, o’tgan xafta yomg’irli bo’ldi;
   
2. 
   Yakka, umumiy, tasdiq, inkor hukmlarning o’z qoidasi bor. Demak, hamma hukmlarning o’z qoidasi bor;
   
3. 
   Temir, oltin, qurg’oshin elektr toki o’tkazadi. Demak, hamma metallar elektr toki o’tkazadi;
   
4. 
   *Tushuncha, hukm, xulosa chiqarish, narsa, hodisalarning bog’linishini aks ettiradi. Demak, tafakkur shakllari ana shu bog’lanishini aks ettiradi.
   

609. 
     Quyidagi xukm – xulosalarning qaysi birini to’liq induktsiya bo’yicha chiqarilgan deb hisoblash mumkin?
     

1. 
   *Guruhimizning hamma talabalari kasaba uyushmasining a’zosi;
   
2. 
   Hamma tirik organizmlar hujayralardan tuzilgan;
   
3. 
   Hamma elementlar, zarrachalar o’zining ichki strukturaviytuzilishiga ega;
   
4. 
   Hamma baliqlar kislorodsiz yashay olmaydi.
   

609. 
     Yakkalikdan umumiylikka fikran o’tish qanday xulosa chiqarishga xos?
     

1. 
   *induktiv;
   
2. 
   deduktiv;
   
3. 
   analogiya;
   
4. 
   sillogizm.
   

609. 
     Quyidagi xulosalarning qaysi birini to’liq induktsiya bo’yicha chiqarilgan deyish mumkin?
     

1. 
   *Guruhimizning hamma talabalari paxta yig’im-terimida ishtirok etishmadilar;
   
2. 
   Hamma osmon jismlari harakatda;
   
3. 
   Hamma o’simliklar to’qimalidir;
   
4. 
   Hamma baqalar quruqliklar va suvda yashaydilar.
   

609. 
     Quyidagi muhokamada qanday induktiv metod qo’llanilgan? «Axolisi siyrak mamalakatda ishlab chiqarish kuchlari sekin, aholi zid joylashgan mintaqada bu jarayon yuksakroq darajada kechganligi kuzatiladi. Demak, ijtimoiy taraqqiyotning rivojlanishi aholining o’sishi qonuni bilan belgilanadi».
     

1. 
   o’xshatish;
   
2. 
   *tafovut;
   
3. 
   o’xshatish;
   
4. 
   ildosh o’zgarishlari.
   

609. 
     Analogiya nima?
     

1. 
   umumiylikdan umumiylikka fikran o’tish asosida chiqarilgan xulosa;
   
2. 
   *ikki predmet, hodisada belgining borligini aniqlab, ularning boshqa o’xshash belgilarga ega ekanligi haqida chiqariladigan xulosa;
   
3. 
   munosabatli hukumlarning mantiqiy bog’lanishi asosida chiqariladigan xulosa;
   
4. 
   uchunchi predmet haqida chiqariladigan induktiv xulosa.
   

609. 
     Quyidagi keltirilgan xususiyatlarning qaysi biri analogiyaga taalluqli?
     

1. 
   umumiylikdan umuiylikka fikran o’tish;
   
2. 
   yakkalikdan umumiylakka fikran o’tish;
   
3. 
   musbatli xukumlardan xulosa chiqarish;
   
4. 
   ikki predmet yoki xodisaning muayyan belgilari tafovut qilishini aniqlash bo’yicha xulosa chiqarish.
   

609. 
     Yakkalikdan yakkalikka qarab borish xulosa chiqarishning qaysi turiga xos?
     

1. 
   munosabatli;
   
2. 
   induktsiya;
   
3. 
   *anologiya;
   
4. 
   sillogizm.
   

609. 
     Paralogizm bu:
     

1. 
   sillogizm xulosasining buzilishida yo’l qo’yilgan xatolik;
   
2. 
   analogiyada bilmasdan turib yo’l qo’yiladigan xatolik;
   
3. 
   induktiv xulosa chiqarishda yo’l qo’yiladigan xatolik;
   
4. 
   *isbot jarayonida anglashilmasdan yo’l qo’yiladigan xatolik.
   

609. 
     Isbotda argument vazifasini bajaradi:
     

1. 
   ilmiy farazlar;
   
2. 
   *aksiomalar;
   
3. 
   munosabatli hukmlar;
   
4. 
   qat’iy hukmlar.
   

609. 
     Isbot etishning bosh [markaziy] elementi:
     

1. 
   *tezis;
   
2. 
   dalil;
   
3. 
   namoyish etish;
   
4. 
   aksioma.
   

609. 
     Isbotda dalil [argument] vazifasini bajaradi:
     

1. 
   farazlar;
   
2. 
   *nazariyalar;
   
3. 
   munosabatli hukmlar;
   
4. 
   umumiy tushunchalar.
   

609. 
     Chinligi ko’rsatilishi talab etiladigan hukm bu:
     

1. 
   asos, dalil;
   
2. 
   natija;
   
3. 
   namoyish etish;
   
4. 
   *tezis.
   

609. 
     Hukm xatoligi ko’rsatiladigan mantiqiy usul bu:
     

1. 
   *inkor [raddiya];
   
2. 
   isbot;
   
3. 
   induktsiya;
   
4. 
   analogiya.
   

609. 
     Hal qilib bo’lmaydigan zid fikr bo’lib, uning chinligini ham, xatoligini ham isbot etish mumkinki, bu:
     

1. 
   *paradoks;
   
2. 
   paralogizm;
   
3. 
   sofizm;
   
4. 
   ilmiy munozara.
   

609. 
     Gipoteza nima?
     

1. 
   analogiya bo’yicha xulosa chiqarishning maxsus turi;
   
2. 
   kelajakni bashorat qilish;
   
3. 
   huquqiy ishlar sohasida qo’llaniladigan versiya;
   
4. 
   *biror predmet yoki hodisa haqidagi ilmiy faraz, ehtimolli qarashlar majmui.
   

609. 
     Sofizm bu:
     

1. 
   muhokama yuritishdagi mantiqiy hiyla;
   
2. 
   anglanmagan holda xatolikka yo’l qo’yish;
   
3. 
   fikrlashdagi ziddiyat;
   
4. 
   induktiv xulosa.
   

609. 
     Gepoteza [faraziya]
     

1. 
   *Ilmiy ahamiyatga ega bo’lgan faraz;
   
2. 
   nazariy bilim;
   
3. 
   ilmiy metod;
   
4. 
   mantiqiy savol.
   

609. 
     Gepotezani ilgari surishning mantiqiy asosi bu:
     

1. 
   induktsiya;
   
2. 
   deduktsiya;
   
3. 
   *analogiya;
   
4. 
   sillogizm.
   

609. 
     Nazariya bu:
     

1. 
   *ilmiy bilimlarning sistemalashtirilgan shakli;
   
2. 
   ilmiy bilimlarning yuzaga kelish jarayoni;
   
3. 
   muammoli, ilmiy xarakterga ega bo’lgan bilimlar tizimi;
   
4. 
   ilmiy faraziyalar tizimi.
   

609. 
     Formalashgan mantiq fanining asoschisi:
     

1. 
   *Arastu;
   
2. 
   Aflotun;
   
3. 
   Demokrit;
   
4. 
   Pifagor.
   

609. 
     Dialektik mantiq fanining asoschisi kim?
     

1. 
   *Arastu;
   
2. 
   Aflotun;
   
3. 
   Gegel;
   
4. 
   Leybnits.
   

609. 
     Matematik mantiq fanining asoschisi:
     

1. 
   Arastu;
   
2. 
   Aflotun;
   
3. 
   *Leybnits;
   
4. 
   Pifagor.