51. Elektron o’quv qo’llanmalari, ularni yaratish vositalari, animasiya

CD — compact Disc — ixcham disk

DVD – digital versatile Disc – universal raqamli disk

HD DVD – high definition DVD – yuqori sifatli DVD

BD – Blu-Ray Disc – (tarjimasini bilmadik)
- CD – disklarning hajmi odatda 700mb gacha bo`ladi. Shu sabab ularga ko'p ma'lumot yozdirib bo'lmaydi. CD disklar asosan qo'shiqlar va kichik hajmdagi ma'lumotlarni yozish uchun mo'ljallangan. CD diskning asosiy turlari:
- CD-ROM – Compact Disk-Read Only Memory (kompakt disk – faqat o'qish uchun) – odatda ma'lum korxonalarda ichiga tayyor dastur yoki shu kabi mahsulot yozdirilgan disk;
- CR-R – Compact Disk – Recordable (kompakt disk – bir martalik yozish uchun)-sotuvda aylanuvchi, ichi bo'sh bo'lgan disk;
- CD-RW — Compact Disk-Re Writable (kompakt disk – ko'p martalik qayta yozuv uchun) – sotuvda aylanuvchi, yozilgan ma'lumotlarni o'chirib, qayta yozishga mo'ljallangan disk.
- DVD-disklar o'rtacha 4,5 gigabayt hajmdagi joyga ega. Ular asosan hajmi katta bo'lgan film va ma'lumotlarni saqlash uchun mo'ljallangan. DVD diskning asosiy turlari:
- DVD-ROM – huddi CD-ROM kabi disk, faqat hajm jihatdan kattaroq;
- DVD-Video – ixchamlshgan shakldagi audio, video formatlarni yozishga mo'ljalangan disk;
- DVD-Audio – bu formatdagi disk, yuqori sifatli, ixchamlangamagan holdagi audioni yozishga mo'ljallangan;
- DVD-R(G) – bir martalik yozishga mo'ljallangan disk;
- DVD-R(A) – faqat maxsus qurilma yordamida o'qish uchun mo'ljallangan disk;
- DVD+R(G) – bir martalik axborot yozishga mo'ljallangan disk;
- DVD-RAM – ko'p martalik qayta yozishga mo'ljallangan disk, CD-RW texnologiyasiga asoslangan, «Hitachi» firmasi tomonidan ishlab chiqilgan, ko'p bor qayta yozishga mo'ljallangan;
- DVD-RW — «Pioner» firmasi tomonidan ishlab chiqilgan va CD-RW texnologiyasiga asoslangan, u darajada ko`p qayta yozishga mo`ljallanmagan;
- DVD+RW – «Philips», «Sony» firmalari va «Hewlet-Packard» — korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqilgan. DVD-RW – formatiga mos kelmaydi;
- DVD-VR –MPEG2 formatidagi real vaqtdagi videolarni yozishga mo'ljallangan.
- HD-DVD – yuqori sifatli video formatlarini saqlashga mo'ljallangan, bundan tashqari uning hajmi oddiy DVD disklardan ancha katta — 15 gigabayt.
- CD va DVD disklar haqida gapirarkanmiz, ularni fizik hajmi haqida ham aytish darkor. HD-DVD va BD disklar qanchalik katta saqlash hajmiga ega bo`lmasin, ular oddiy DVD va CD disklari kabi 12 sm diametr o'lchamida bo'ladi. Lekin shunga qaramay, 8 sm diametr o`lchamdagi DVD disklar ham mavjud, ularning hajmi odatda 1 gigabayt atrofida va turli qurilmalar uchun qo`shimcha dasturlar yozishda foydalaniladi.
72. Kompyuter viruslari, ularning turlari, vazifalari (virus-dasturlar, faylli, tizimli, kurinmas, mantikiy, «troyanskiy kon», «chervi»).
Kompyuter viruslari bugungi kunda ko'pchilikning eng dolzarb muammosidir. Bu hammani tashvishga solmoqda.
Virus dasturi kompyuterdagi ma'lumotlar butunligini buzishga yoki ularni o'chirishga mo'ljallangan bo'ladi. Ilk bor virus dasturlari AQShda ishlab chiqarilgan, chunki aynan bu davlatda shaxsiy kompyuterlar keng tarqalgan edi. Ilk bor ishlab chiqarilgan virus dasturlari foydalanuvchini hotirjamligini buzishga va asabiga tegishga qaratilgan edi. Lekin keyinchalik ular zarar yetkazishni o'zining maqsadi sifatida qabul qilib oldi. Hozirgi paytda butun dunyo buyicha 200000 dan ortiq virus dasturlari mavjud. Ular kompyuter viruslari bo'lib, kompyuterdagi ma'lumotlarga zarar etkazadi yoki kompyuterning ishlash samaradorligini tushirib yuboradi.
Kompyuter virusi o'zi nima? Ular ma'naviy qashshoq, hayotdan va boshqalardan alamzada dasturchilar tomonidan g’arazli maqsadlarda yozilgan dastur. Ular odatda, ko'p martalab nusxalanadi va ijrochi fayllarga "yopishib oladi". Ularning "ishga tushishi" oqibatida goh displeyda turli yot yozuvlar paydo bo'lishi, goh disqdagi yozuvlar (fayllar) ni o'chirib yuborishi mumkin.
Odatda foydalanuvchiga virus dasturlarining nomigina ma'lum bo'lishi mumkin. Masalan, Black Hole (qora teshik), Black Friday (qora juma), Friday 13 (o'n uchinchi juma), "sekin ta'sir qiluvchi virus" va hokazo. Mazkur viruslar ekranning chap burchagidan qora teshik ochishi yoki 13 sana juma kunlari ishlayotgan fayllarni yo'qotishi, bundan tashqari har 5 minutda kompyuter ishini bir necha yuz marotalab sun'iy sekinlashtirib yuborishi mumkin.
Odatda TR-viruslar deb nomlanuvchi viruslar guruhi ajoyib xossaga ega. Zararlangan dasturni ko'rish chog'ida virus dasturi tuzatilgan dastur ichiga "suqilib" kirib oladi va o'zini namoyon etmaydi. Shunga o'xshash pokistoncha viruslar (Brain Ashet) ham zararlangan kompyuterlarda o'z "faoliyatini" ayyorlarcha olib boradi.
Keng tarqalgan viruslarni ikki guruhga bo'lish mumkin:
-fayllar uchun (SOM, YeXE va DLL ni zararlaydi);
-Boot-viruslar (disketlarni boshlang'ich yuklovchi sektorlari yoki MBR (Master Boot Record) qattiq diskning yuklovchi sohasini zararlaydi.
Tarmoqqa zarar keltiruvchi alohida viruslar ham mavjud. Ular replikatorlar deb atalib, tarmoqdagi barcha yoki ba'zi abonentlarni zararlaydi. Ulardan eng "taniqlisi" Morrisa nomlisidir. 1988 yilda ushbu virus Internet tarmog'idagi 30000 ta kompyuterdan 6000 tasiga zarar keltirib, "karomat" ko'rsatgan.
73. Kompyuterlar va ularning tarkibiy qismlari (asosiy, tashqi va qo’shimcha qurilmalari).
. Kompyuter bu -
raqamlarni qayta ishlash uchun elektron hisoblash qurilmasi;
har qanday turdagi ma'lumotlarni saqlash uchun qurilma;
axborot bilan ishlash uchun ko'p funktsiyali elektron qurilma;
analog signallarni qayta ishlash uchun qurilma.
2. Kompyuterning ishlashi (operatsiyalar tezligi) quyidagilarga bog'liq:
monitor ekranining o'lchami
protsessorning soat chastotasi;
ta'minot kuchlanishi;
tugmani bosish tezligi;
qayta ishlanadigan ma'lumotlarning miqdori.
3. Protsessorning takt tezligi:
protsessor tomonidan vaqt birligida bajariladigan ikkilik amallar soni;
protsessor tomonidan vaqt birligida bajariladigan tsikllar soni;
vaqt birligi uchun protsessorning operativ xotiraga kirishlari soni;
protsessor va kirish / chiqish qurilmasi o'rtasida ma'lumot almashish tezligi;
protsessor va ROM o'rtasida ma'lumot almashish tezligi.
4. «Sichqoncha» manipulyatori qurilma:
ma'lumotlarni kiritish;
modulyatsiya va demodulyatsiya;
ma'lumotlarni o'qish;
printerni kompyuterga ulash uchun.
5. Faqat o'qish uchun saqlash qurilmasi quyidagilar uchun ishlatiladi:
ish paytida foydalanuvchi dasturini saqlash;
ayniqsa qimmatli amaliy dasturlarning yozuvlari;
doimiy foydalaniladigan dasturlarni saqlash;
kompyuterni yuklash dasturlarini saqlash va uning tugunlarini sinovdan o'tkazish;
ayniqsa qimmatli hujjatlarni doimiy saqlash.
6. Axborotni uzoq muddatli saqlash uchun:
Operativ xotira;
MARKAZIY PROTSESSOR;
magnit disk;
haydash.
7. Axborotni tashqi muhitda saqlash operativ xotirada saqlashdan farq qiladi:
kompyuter o'chirilgandan so'ng ma'lumotlarning tashqi muhitda saqlanishi mumkinligi;
axborotni saqlash hajmi;
axborotni himoya qilish imkoniyati;
saqlangan ma'lumotlarga kirish usullari.
8. Amaliy dasturni bajarish jarayonida quyidagilar saqlanadi:
video xotirasida
protsessorda
operativ xotirada;
ROMda.
9. Kompyuter o'chirilganda ma'lumotlar o'chiriladi:
operativ xotiradan;
ROMdan;
magnit diskda;
CDda.
10. Floppy qurilmasi:
bajariladigan dasturning buyruqlarini qayta ishlash;
tashqi muhitdan ma'lumotlarni o'qish/yozish;
bajariladigan dasturning buyruqlarini saqlash;
ma'lumotlarni uzoq muddatli saqlash.
11. Kompyuterni telefon tarmog'iga ulash uchun quyidagilardan foydalaning:
modem;
plotter;
skaner;
printer;
monitor.
74. Kompyuterlararo aloqa to’rlari, ularning turlari, vazifalari va rivojlanish tarixi (MARK, Euronet, Internet).