5. Tavsiya etilayotgan oraliq nazorat savollari

5. Tavsiya etilayotgan oraliq nazorat savollari

1. Jamiyat yagona ijtimoiy organizm.

2. Jamiyat turli tuzilmalarning birligi (mushtarakligi) va bir birini taqozo etishi.

3. Moddiy va ma’naviya hayot tushunchalari.

4. Jamiyat, inson va ma’naviyat: moddiy va ma’naviy hayot mushtarakligi.

5. Ma’naviyatga daxldor tushunchalar.

6. О‘zlikni anglash, milliy о‘zlikni anglash tushunchalarining mazmun va mohiyati.

7. Ma’naviyat va о‘zlikni anglash.

8. Manaviyat tushunchasiga turli yondashuvlar.

9. Ma’naviyat tushunchasiga ratsional va irratsional, diniy va ezoterik yondashuvlar.

10. Ma’naviyat - ijtimoiy hodisa.

11. Ma’naviyat obyektivlik va subyektivlik birligi.

12. Ma’naviyatda immanentlik va transsendentlik.

13. Ma’naviyatga ilmiy –ratsional yondashuvning turlari: metafizik, pozitivistik, semiotik, dialektik va sinergetik yondashuvlar.

14. Ma’naviyat insonning ijtimoiy-madaniy mavjudot sifatidagi mohiyati.

15. Ma’naviyat tuzilmasi: ma’naviy ong, ma’naviy madaniyat, iroda va ma’naviy muhit.

16. Ibtidoiy sinkretizm.

17. Ma’naviyatning vujudga kelishi tо‘g‘risidagi turli nazariyalar va qarashlar.

18. Ma’naviyat genezisida mehnatning о‘rni.

19. Mehnatning tarixiy taqsimotlari va ma’naviyat rivojlanishi.

20. Jamiyatda о‘zaro ajralib turadigan turli sohalar mavjudligi.

21. Ijtimoiy-iqtisodiy soha va ijtimoiy-siyosiy sohalarning mohiyati.

22. Ma’naviyat va iqtisod.

23. Ma’naviyat va siyosat.

24. Ma’naviyat va harbiy soha.

25. Iqtisodiyot, siyosat va ma’naviyat о‘rtasidagi aloqadorlik.

26. Sivilizatsiya va madaniyat tushunchalari, ularning ma’naviyat bilan aloqadorligi.

27. Ma’naviyat va iqtisodiyot munosabati.

28. G‘arb ilm-fanida ma’naviyat va iqtisodiyot munosabati, о‘zaro ta’siri borasidagi qarama-qarshi qarashlar mavjudligi.

29. Inson - ehtiyojlari yuksaluvchi mavjudot ekanligi.

30. Ehtiyojlar yuksalishi va ma’naviyat rivojlanishi о‘zaro chambarchas bog‘liq ekanligi.

31. “Yashashdan maqsad” savoliga javob izlash – inson tabiatining muhim belgisi.

32. Ma’naviy ongning ikki darajasi.

33. Ma’naviyat inson ongining voqeligi, turli sohalarda va vaziyatlarda uning xulqini belgilovchi qadriyatlar, ijtimoiy mо‘ljallar tizimi sifatida shaxsning hissiy (emotsional) va aqliy (intellektual) dunyosidan tashkil topishi.

40. Turli yondashuvlardan kelib chiqqan holda tafakkurning har xil tasniflashi.

41. Insonning ongi, tafakkuri til (nutq) orqali shakllanishi.

42. Konkret obrazli va mavhum tushunchaviy tafakkur.

43. E’tiqod shaxs dunyoqarashi va ma’naviyati yadrosi sifatida.

44. E’tikodning mazmunini birinchi galda ilm tashkil qilishi.

45. Ratsional va irratsional ilm.

46. Dunyoviy va diniy ilmlar.

47. E’tiqod tuzilmasining boshqa unsurlari.

48. E’tiqodning tarkibiy kismlari: 1) ilm; 2) ishonch; 3) ixlos; 4) ishq; 5) ideal.

49. E’tiqod tushunchasini tashkil etuvchi omillarning ilmiy va tarbiyaviy ahamiyati.

51. Millat tarbiyasi vatanparvarlikni mustahkamlashning, milliy goyani amalga oshirib, yuksak marralarni egallashning muhim sharti va vositasi.

52. Iroda tushunchasining mazmuni.

53. Iroda va ong.

54. Iroda unsurlari.

55. Ma’naviy yuksalishning asosiy maqsadlaridan biri erkinlik, ya’ni erkin inson va erkin jamiyat ekanligi.

56. Iroda va milliy taraqqiyot. Avtoritar, qaram hamda demokratik, liberal iroda.

57. Iroda samaradorligining shartlari. Iroda har bir kishida individual namoyon bо‘lishi.

58. Insonning ma’naviyati yuksalishi bilan uning irodasi ham kuchayib borishi.

59. О‘zbekistonda barkamol avlodni shakllantirish va mutaraqqiy jamiyat qurishda shaxs va millatda samarali irodani tarbiyalashning ahamiyati.

60. Ommaviy madaniyat: kelib chiqishi va shakllanishi.

61. Ommaviy madaniyatga biryoqlama ijobiy yoki salbiy yondashishi xato ekanligi.

62. Ommaviy madaniyat zamonaviy jamiyatning barcha asosiy va xarakterli xususiyatlarini, shu jumladan, ziddiyatlarini aks ettiribgina qolmay, kо‘p hollarda ularning ijtimoiy-madaniy poydevori va shart-sharoitini tashkil etishi.

63. Eng sо‘nggi ilmiy-texnika yutuqlarini ishlab chiqarishga joriy qilish, urbanizatsiya, ommaviy kommunikatsiya vositalarini (OKV) va axborot texnologiyalarini (AT) rivojlantirish, jahon hamjamiyatiga integratsiya bо‘lish sharti ekanligi.

64. Ommaviy madaniyatning zamonaviy tushunchasi.

65. Zamonaviy ommaviy madaniyatning shakllanish tarixi.

66. Zamonaviy mazmundagi ommaviy madaniyatga mansub bо‘lgan (andozaviy) g‘oyalar, qarashlar.

67. Ommaviy madaniyatning о‘z kamchiliklari va tug‘dirayotgan xavf-xatari.

68. Vizual ommaviy madaniyat.

69. “Ommaviy madaniyat” tushunchasini “madaniyatning ommalashuvi” tushunchasidan farqlay bilish lozimligi.

70. Zamonaviy iste’mol, turmush tarzi, yashash sifati, maishiy kulayliklar, TV, radio, internet, OKV, elektron aloqa turlari va shakllarining kо‘prok ommaviy madaniyatga mansubligi.

71. Globallashuv va axborot texnologiyalari tez rivojlanayotgan bugungi kunda g‘arb ommaviy madaniyati va targ‘ibot-tashviqotining “madaniy mustamlakachilik” xurujining kuchayayotganligi.

72. XX asrning ikkinchi yarmida Yevropada ommaviy madaniyat keng tarqalishining ijtimoiy sabablari.

73. Bugungi kunda ommaviy madaniyatning globallashuv tendensiyasi va hozirgi zamon sharoitidagi bir qator ijtimoiy vazifalari, funksiyalari.

74. Ommaviy madaniyatning inson hayoti va ma’naviyatiga ziddiyatli ta’siri.

75. Yoshlarni kitob о‘qishga kayta о‘rgatish va zamonaviy yuksak san’at asarlariga kiziqtirish, ularning estetik va axlokiy saviyasini kо‘tarish ommaviy madaniyatning salbiy ta’sirini minimallashtirish omili sifatida.

76. Zamonaviy madaniy hayotning о‘ta ziddiyatli hodisa ekanligi.

77. Zamonaviy ijtimoiy hayotning obyektiv tendensiyalari va kо‘plab xalklarning ma’naviy-madaniy hayotdagi subyektiv intilishlari о‘rtasida ziddiyat mavjudligi.

78. Diffuziya va interferensiya tushunchalarining mohiyati.

79. Diffuziya va interferensiya yuksak va ommaviy madaniyatlar о‘zaro ta’sirining ikki qarama-qarshi - ijobiy va salbiy tendensiyalari ekanligi.

80. Yuksak va ommaviy madaniyatlarning diffuziyasi va interferensiyasi.

81. Zamonaviy axborot bozori ochiqligini, ommaviy madaniyatning ma’naviy “kolonizatorlik” funksiyasini hisobga olib ta’lim-tarbiya jarayonini muntazam takomillashtirib borish zarurligi.

82. Insonning bioijtimoiy mavjudotga aylanishida ma’naviyatning о‘rni.

83. Ijtimoiylashish tushunchasi.

84. Urug‘-jamoa rivojlanishi davomida insonning ijtimoiylashuv darajasi, ma’naviyatining о‘sishi.

85. Ma’naviyat inson ijtimoiylashuvining oqibati va ayni paytda omili, vositasi.

86. Ma’naviyatning inson va jamiyat hayotida bajaradigan vazifalari.

87. Ma’naviyatning (funksiyalari): eng umumiy, universal va konkret-ijtimoiy vazifalari.

88. Ma’naviyatning meyoriy xarakteri.

89. Bugungi kunda jamiyatda tub о‘zgarishlar yuz berayotgan sharoitda ma’naviyatga ilmiy xolislik bilan yondashish zaruriyati.

90. Jamiyat rivojlangani sayin uning tuzilmalari, institutlari, madaniyati, ma’naviyati rang-baranglashib, murakkablashib, boyib borishi obyektiv qonuniyat ekanligi.

91. Jamiyatning umumiy qonunlaridan tashqari, ma’naviyatning о‘ziga oid qonunlari mavjudligi.

92. Jamiyat taraqqiyoti jarayonida sog‘lom ijtimoiy-ma’naviy ehtiyojlar muttasil о‘sib borishi qonuni.

93. Ma’naviyat rivojlanishining umumtamadduniy (sivilizatsion) taraqqiyot darajasiga bog‘liqlik qonuni.

94. Ma’naviyat rivojlanishining ijtimoiy ong va ijtimoiy munosabatlar rivojlanish darajasi bilan о‘zaro bog‘liqlik qonuni.

95. Ma’naviyatning rivojlanish qonunlarining bir-biridan ajralgan holda mavjud bо‘lmasligi va alohida faoliyat kо‘rsatmasligi.

96. Ma’naviyatshunoslikning alohida mustaqil fan sifatida о‘zining asosiy tushunchalariga, kategoriyalariga, tamoyillariga, qonunlari va mezonlariga ega ekanligi.

97. Ma’naviyatshunoslik fanida birinchi galda qо‘llaniladigan tushunchalar.

98. Ma’naviyatning asosiy kategoriyalari: о‘zlikni anglash va namoyon etish, erkinlik, mas’uliyat, tolerantlik, qadriyat va hk.

99. Ma’naviyatshunoslik fani kategoriyalari va asosiy tushunchalari ilmiy bilish tizimida о‘zining alohida о‘rniga ega bо‘lishi bilan bir qatorda boshqa ijtimoiy-gumanitar fanlar tushunchalari bilan uzviy bog‘liqligi.

100. Jahon xalqlari turmush sharoiti va mentalitetining rang-barangligi.

101. Xalqlarning yashash sharoiti keng ma’noda ularning urf-odatlari, irim-sirimlari, sig‘inishlari, qо‘rquvlari, xursandchiligi - psixologiyasi, о‘zligini anglashi, mentaliteti, dunyoqarashi va kadriyatlar tizimiga ta’sir kо‘rsatishi.

102. Ma’naviy-madaniy taraqqiyotning ziddiyatli kechishi.

103. Umumbashariy ma’naviy tarakkiyotning uzluksiz davom etishi, tо‘xtab qolmasligi, bir mintaqadan ikkinchi mintaqaga kо‘chishi.

104. Industrial va postindustrial jamiyat ma’naviyati.

105. Industrial jamiyat, uning ziddiyatli ma’naviyati.

106. Postindustrial g‘arb jamiyati, unda qarshimadaniyat va aksilmadaniyatning vujudga kelishi.

107. Jahon xalqlari ma’naviyatining rang-barang, lekin bir butun tizim ekanligi.

108. Jahon xalqlari ma’naviyatining globallashuv ta’sirida hozirgi ahvoli, uzluksiz rivojlanishidagi ziddiyatlar.

109. Tarixiy bosqichlarga ajratish mezonlarining nisbiyligi.

110. Ma’naviyat rivoji uchun tarixiylik va mantiqiylik, an’anaviylik va zamonaviylik, barqarorlik va о‘zgaruvchanlik xosligi.

111. Industrlashgacha bо‘lgan jamiyat ma’naviyatida dinning yetakchiligi.

112. Millat, milliylik va milliy ma’naviyat tushunchalari.

113. Xalqimiz ma’naviyati tarixiy bosqichlari va xususiyatlari.

114. Eng qadimgi (arxaik) davr ma’naviyati, uning о‘ziga xosligi.

115.Umumturk asotirlari.

116. Ilk zardushtiylik.

117. “Avesto”ning eng qadimgi qismi “Hata”lar asotirlari.

118. Zardushtiylikning asl vatani haqidagi masala tо‘g‘risida xilma-xil fikrlarning mavjudligi. “

119. Avesto”ga qayta tartib berilishi. “Avesto” mundarijasi.

120. Ma’naviyatimiz ilk bosqichi oxirlaridagi tadriji.

121. Zardushtiylik negizida vujudga kelgan Markaziy Osiyo tamadduni.

122. Islomgacha bо‘lgan diniy-mafkuraviy plyuralizm bosqichi.

123. Iskandarning madaniyatlar rivojiga qо‘shgan hissasi.

124 Mintaqamiz buddaviylikning eng ilg‘or va estetiklashgan shakllaridan birining markazi sifatida.

125. Moniylikning Turon tuprog‘ida kengroq ijtimoiy tayanch topganligi.

126. Markaziy Osiyo – Sharq va G‘arb ma’naviyatini payvandlagan mintaqa.

127. Movarounnahrda islomning uzil-kesil qaror topishi.

128. Islom tamaddunining ravnaq topishiga ajdodlarimizning kо‘shgan munosib hissalari.

129. Imom al-Buxoriy tо‘plagan hadislarning “Al-Jome’ as- sahih” yoki “Sahihi Buxoriy” Qur’ondan keyingi eng mо‘tabar va asosiy manba sifatida.

130. Al-Buxoriy, At- Termiziy, An-Nasoiy hadislari tо‘plamlari.

131. Kalom ilmi. Uning diniy-nazariy masalalarni aqlga, mantiqqa asoslanib tahlil qilishi.

132. Kalom ilmini rivojlantirishga munosib hissa kо‘shgan ajdodlarimiz.

133. Tasavvuf. Unda ajdodlarimizning daho zakovati namoyon bо‘lishi.

134. Markaziy Osiyoda dunyoviy ilm-fan yuksalishi.

135. Markaziy Osiyo mutafakkirlarining dunyoviy ilm-fanning rivojidagi о‘rni.

136. Mamlakatimiz, madaniyatimiz va ma’naviyatimiz tarixining eng qudratli, sifat jihatdan yangi davri Temur va temuriylar hukmronligiga tо‘g‘ri kelishi.

137. Mо‘g‘ullardan hokimiyat Temurga va temuriylarga о‘tgandan sо‘ng ma’naviy hayotda yangitdan haqiqiy uyg‘onish davri boshlanganligi.

138. Temur davridagi allomalar.

139. Temur faoliyatining bosh g‘oyasi va amaliy shiori bо‘lgan –“Kuch – adolatda” degan hikmatining umuminsoniy ahamiyatga egaligi.

140. Temurning davlat ishlarining 90 foizi kengashu mashvarat, fakat 10 foizi kuch, kilich (ma’muriy yо‘l) orqali hal kilinishi lozim, degan tamoyili.

141. Temuriylar davri: uning ziddiyatli yuksalishi. Bu davrda fan, madaniyat, adabiyot va san’atning rivojlanishi.

142. Mirzo Ulug‘bek, G‘iyosiddin Koshiy, Ali Qushchi ilmiy faoliyati Temuriylar davrida me’morchilik va miniatyura san’ati.

143. Islom mamlakatlari, jumladan, bizning yurtimiz qо‘lga kiritgan yutuklarni saqlab qololmaganligi sabablari.

144. Jahonda madaniyat va ma’naviyat sohasida yetakchilik qilgan, buyuk daholarni tarbiyalagan xalqning qoloqlik va jaholat botqog‘iga botib qolganligi.

145. An’anaviy jamiyat tushunchasi.

146. Ma’naviyatimizning turg‘unlik hola tiga tushib kolgani an’anaviy jamiyatning qaror topishiga borib taqalishi.

147. An’anaviy jamiyat va milliy iroda susayishi.

148. An’anaviy jamiyatning moddiy, siyosiy va ma’naviy asoslarini tashkil etgan tushuncha va tuyg‘ular.

149. Mustamlakachilikning ikki davri, bu davrlarning о‘zaro о‘xshash va keskin farq qiladigan tomonlari.

150. XIX asr о‘rtalaridan Rossiya imperiyasi О‘rta Osiyoni zabt etib, uni о‘z mustamlakasiga aylantirishga kirishganligi.