5-Ámeliy jumis tema: Konfliktli jaǵdaylarda ǵázep hám qáhár Zorlıq

5-Ámeliy jumis
TEMA: Konfliktli jaǵdaylarda ǵázep hám qáhár


Zorlıq-ózin basqalar ústinen ústin qoyıwdıń eń joqarı hám qorqınıshlı nátiyjesi bolıp tabiladı. Sol sebepli, barlıq, ózin oqımıslı adam hám maǵlıwmatlı adam dep ańlaǵan adamlar, zorlıqtan ózin tiyiwdı turmıs nızamlıǵına aylantıradı. Óz agressiv jaǵdayı hám kewilinde tasqın urǵan zorlıq keyiplerin jeńip ótiw múmkin-be?! Álbette, awa, jeńip jasaw múmkin!
Ǵázep, qáhár, qáhár siyaqli psixologiyaliq jaǵdaylar áyne konflikt jaǵdaylarında kóplegen payda bolıwı ushın múmkinshilik úlken boladı. Tárepler dúgilisiwinıń psixologiyaliq-psixik nátiyjesi, ózge tárepke salistirǵanda birden qáliplesken tuyǵi-sezim, ózin qorǵaw, yamasa ózge adamǵa basım hám taz’yıq ótkeriw usılı retinde ǵázep, qáhár, qáhár konflikt jaǵdaylardıń ádettegi joldasi esaplanadı. Adrenalin insanǵa onıń átirap ortaliq menen bolǵan gúreslerinde qoriqpasliq, batirliq, qatańliq, qarsi tura aliw, hújim qılıw, ózin qorǵaw ushın kómek bergen. Insan jirtqish haywandı óltirip atirǵan waqtinda adrenalin oǵan kúsh berip turǵan, jirtqish haywan óltirilgennen keyin, adrenalin zatı óz funkciyasın atqarıp bolǵanliǵı sebepli ol organizmnen shıǵıp ketken. Biraq biz ǵazeplengen waqtımızda, qáhárimiz shıqqanındaǵı, ashıwımız kelgenindegi organizmdegi júzege kelgen adrenalin zati óz-ózinen organizmnen shıǵıp kete almaydı.
Adrenalin insan qáliplesiwinde zárúr zatlardan biri bolıp esaplanadı. Sebebi alǵashqi jámiyet dáwirlerinde kóp muǵdardaǵı artıqsha adrenalin adamǵa iri haywanlardı óltiriw, tábiyat qarsılıqlarina qarsı kún kóriw, basqa qáwimlerdı jeńiw, túrli oljalardı qólǵa kiritiw, yaǵniy qorshaǵan ortaliqtiń nihoyat dárejede insan turmısına abay etiw sharayatında zárúr zatlardan biri bolǵan.
Ǵázep procesinde dene temperaturamiz kóteriledı. Biziń dene qan basimi ondaǵi qan muǵdarina baylanisli boladı. Ǵázeplegen waqitta qan muǵdari kóbeyedı hám venalarimiz dıywallarina onıń kúshli basimi ta`sir ete baslaydı. Tamırlar dıywalları qan basımı menen gúrese baslaydı. Qan basımınıń kúshli basımına qarsı olar turıp beriwi lazım boladı. Biraq insan bárqulla ǵázeplene berse, qan tamırlarına bolǵan qarsılıq hám basım da kúsheyip baradı. Nátiyjede, tamırlar diywalların jemirile baslaydı.
Jas organizmde jemirilgen tamır dıywalların arnawlı islep shıǵilatuǵın xolesterin zatı tiklew ushın qollanıladı. Tamır dıywalların qayta tiklew maqsetinde xolesterin zatı kóbrek qollanıladı. Biraq jas ótken sayın artıqsha xolesterin tamır diywallarında toplana baslaydı. Organizmde zatlar almasiwi buziladı. Ol organizmnıń may jıynawına, qan tamırlarınıń awırlasıp qalıwına, tamır dıywallarınıń bir tegis bolmaslıǵına alıp keledı. Axırr aqıbetinde – tamır-júrek sisteması keselliklerinıń kelip shıǵıwına sebep boladı. Qan tamırı xolesteringe tolıp ketip, sol tiykarda qan basımı kúsheyip ketse, júrek xurujları júzega keliwi múmkin boladı. Ǵázep, ashıw, qáhár siyaqlı sezimler bolsa mine sonday holatlardıń kúsheyip ketiwi ushın tiykar bolıp xizmet qiladı. Ǵazep hám ashıw asqazan jarası, tez-tez bas awırıwları, rak, júrek-qan tamır sistemasınıń túrli keselliklerin keltirip shıǵarıwı múmkinligin ilimiy isbatlanǵan.
Tapsirmalar:
Talabalar eki toparg’a bo’linedi. eki topar bir-birine soraw beredi. Eger talabalar juwap berse, tekshe joqarig’a ko’teriledi. Qaysi topar birinshi bolip joqarig’a shiqsa, sol topar jen’impaz boladi










Paydalanilǵan ádebiyatlar:
1. Axmedova M.T. Pedagogikalıq konfliktologiya.-T.: TDPU, 2014.-304
2. Ibragimov X., Yoldoshev Ol. hám basqalar. Pedagogikalıq psixologiya.-T.: Ózbekistan filosoflari milliy jámiyeti, 2009 j.-400 b.
3. Xoliqov A. Pedagogikalıq uqip.-T.: Tejew-finans, 2011 j.-420 b.