5-Мавзу: тез бузилувчи овқат маҳсулотларининг сифатлилигини баҳолаш

Sutdan namuna olish qoidalari:
- shisha idishli yoki qog‘oz paketli sut partiyasi 100 tagacha bo‘lsa, 1-3 dona; 100 tadan ortiq bo‘lsa 3-5 dona;
- agar sut bidon yoki flyagalarda bo‘lsa, har 20-chi idishdan 500 mldan sut namunasini olinadi. Namuna olishdan ilgari sut yaxshilab chayqatiladi. Namunani laboratoriyaga yetkazish muddati muddati – 2 soat.


Sutning organoleptik xususiyatlarini tekshirish
Sutning organoleptik ko‘rsatkichlariga rangi, hidi, ta’mi, konsistensiyasi kiradi. Sifatli sut oq va biroz sarg‘ish rangda, o‘ziga xos yoqimli ta’mli, yoqimli “sutli” hid va suyuq konsistensiya (ammo suvga o‘xshash emas)ga ega bo‘ladi.
Sutning rangi oq fonda stakanga solish orqali aniqlanadi. Aralashtirilmagan sutning rangi oq, biroz sarg‘ish, yog‘i olingan yoki suv bilan suyultirilgan bo‘lsa ko‘kimtir tusga ega bo‘ladi. Sutdagi qizg‘ish rangning bo‘lishi sutga qon izlari (molning yelini kasallangan hollarda) yoki boqish uchun berilgan ovqat mahsulotlariga bog‘liq bo‘ladi (qizil sabzi yoki qizil lavlagi). Ayrim hollarda sut tarkibida mo‘’jizali mikrob tayoqchasidan ham shunday rang hosil bo‘ladi.
Fizikaviy xossalariga - uning solishtirma og‘irligi yoki zichligi, yog‘larning miqdori va mexanik aralashmalarning borligi kiradi.
Kimyoviy sifat ko‘rsatkichlariga - uning yangiligi, sutni qalbakilashtirish maqsadida qo‘shiladigan kimyoviy aralashmalarning (soda, kraxmal) bor yo‘qligi kiradi.
Mikrobiologik ko‘rsatkichlariga, sutdagi mikrofloralar va ularning xarakterini kiritish mumkin.
Sutning ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlarini tekshirishda qo‘llanadigan asosiy usullar jadvalda keltirilgan:

Ko‘rsatkichlar	Aniqlash usuli	Gig. me’yorlari
1. Zichligi (solishtirma og‘irligi): past zichlik- suyultirilgan sut; yuqori zichlik-yog‘i olingan sut	laktodensimetr yordamida	20^oC haroratda, 1028 - 1,034
Yog‘ning miqdori (%)	butirometr yordamida	2,8 - 3,7%
Mexanik aralashmalarning borligi	doka orqali suzish va keyinchalik uni ko‘rish	bo‘lmasligi kerak
Sutning yangiligi va kislotaligi	A) sutni fenolftalein ishtirokida NaOH bilan titrlash B) qaynatish	Terner bo‘yicha - 18-24 chirib tushmasligi kerak
Soda aralashmasi	rozol kislotasi bilan sifat reaksiyasi	sariq rang
Kraxmal aralashmasi	yod eritmasi bilan sifat reaksiyasi	ko‘kimtir rang
Bakteriologik ko‘rsatkich	ovqatli muhitga ekish, mikroskopda ko‘rish	patogen floralar bo‘lmasligi kerak

SUTNING FIZIK-KIMYOVIY KO‘RSATKICHLARI

Sutning pH muhiti unga sezgir yoki ko‘k rangli lakmus qog‘ozini tushirish orqali aniqlanadi. So‘ngra distillangan suvga tushirilgan lakmus qog‘ozining rangi bilan oq fonda taqqoslanadi.
Sutning tozaligi- tekshiriluvchi sut maxsus filtr orqali o‘tkaziladi, so‘ngra filtrda tutilib qolgan aralashmalarni etalon bilan taqqoslanadi:
I guruh- shubhasiz toza sut
I I guruh –sezilarli cho‘kma hosil qilgan qoniqarli darajadagi sut
III guruh- ifloslangan sut – cho‘kmada molning tuklari, go‘ng, ovqat bo‘laklari bor
IV guruh – juda iflos sut – qon, yiring va boshqa iflosliklar bo‘lgan sut.
Shisha idishlarga solingan sut I guruhga, flyagalardagi sut esa II guruhga mos kelishi lozim.