5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish Reja

Vazifaviy(funksional ) struktura 

- uzoq vaqt ishlatilib kelingan struktura 

bo‘lib,boshqaruvni  departamentlashtirish  (  taqsimlash)  natijasida  kelib 

chikkandir.Uning bo‘limlarining har biri boshqaruvda o‘zining aniq vzifasiga ega, 

o‘ziga buyurilgan vazifani bajaradi. 

 

 

 

 

 

 

 

Firmaning vazifaviy funksional strukturasi. (CHizma) 

 

---

 

 

Prezident  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ishlab 

chiqarish  

 

marketing 

 

moliyalar 

 

Funksional tarkib  kichik  va  o‘rta  hamda  nisbatan  barqaror tashqi  muxitda 

faoliyat  ko‘rsatayotgan  tashkilotlarda  qo‘llanilyashi  mumkin.Katta  tashkilotlarda 

ularning  faoliyat  yo‘nalishlari  (yoki  mahsulot  turlari)  ko‘p  bo‘lgan  xollarda 

divizional  struktura  ko‘proq  samara  beradi.Bunda  tashkilot  asosan  3  ta  omil 

asosida,bo‘limlarga  bo‘linadi,ya’ni  mahsulot,haridorlar  guruxi  yoki  geografik 

joylashuv bo‘yicha. Bu bo‘limlar guyoki mustakil tashkilotlar kabi harakat qiladi va 

faqatgina markiziy boshqaruv idoraga (bosh firmaga) bo‘ysunadilar. 

 

Divizional struktura  -chizma. 

(mahsulot bo‘yicha) 

 

 

 

Prezident  

 

 

 

    bo‘limlar               vitse-prezidentlari   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“A” 

mahsulot 

bo‘yicha 

 

“B” 

mahsulot 

bo‘yicha 

 

“S” mahsulot 

bo‘yicha 

 

Muntazam strukturada boshqaruvning barcha buginlari vertikal bo‘ysunish 

buylab  joylagan,ya’ni  eng  yuqori  darajadan  to  quyigacha.  Har  bir  boshqaruv 

pog‘onasi yuqoriroqda to‘rganiga bo‘ysunadi. Muntazam struktura yassi va  ko‘p 

pog‘ona  i  shakllarga  bo‘linadi.Strukturaning  shak  i  biz  yuqorida  ay  jb  o‘tgan 

boshqarilish me’yoriga bog‘liq. 

 

Muntazam tashkiliy struktura. (CHizma) 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

   

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Muntazam  struktura  tashkilot  uncha  katta  bo‘lmaganda  qo‘llanishi  yaxshi 

samara  beradi.  Tashkilotlarning  o‘sishi  va  vazifalarining  murakkablashishi 

muntazam rahbarlar koshida maxsus ekspertlardan iborat shtablar tuzishga zaruriyat 

tug‘diradi.  SHtabli  bo‘linmalar  xodimlari  tashkilotning  muntazam  (chizikliy) 

faoliyatiga  aralashmaydilar,  faqat  muntazam  rahbarlarga  ular  o‘z  ishlarini 

muvoffaqiyatli bajarishlari uchun yordam va maslaxatlar beradilar. 

                      Muntazam - shtabli struktura 

 

 

prezident 

 

shtab 

 

 

 

 

 

 

 

 

izla nishlar   

ishlab 

chiqa 

rish  

 

marke ting   

moliya 

 

Muntazam  -  shtabli  strukturalarda  muntazam  va  shtabli  bo‘linmalar 

orasidagi  munosabatlarni  muvoffiklashtirish  ba’zida  juda  katta  kiyinchiliklar 

tug‘diradi.  Bu  kabi  axvoldan  chiqishda  boshqaruv  strukturasini  qayta  ko‘rish  va 

shtabli  bo‘linmalar  sonini  yoki  ulardagi  xizmatchilarni  qisqar-  tirish  yo‘lidan 

foydalanish mumkin. 

---

YUqorida ko‘rib chiqilgan tarkiblar byuroqratik tarkiblarga kiradi. organik 

tarkiblar hisoblanuvchi strukturalarning shakillanishi zaruriyati tashkilotlarda ko‘p 

resurslar  va  mablag  sarfi  talab  etuvchi  murakkab  loyihalar  yoki  dasturlar  amalga 

oshirilishidan,  hamda  bularga  maxsus  boshqaruv  strukturasi  talab  qilinishi  bilan 

belgilanadi. 

Loyihali struktura. - bu tashkilotning aniq masalasini echish uchun vaqtincha 

to‘ziladi. Bu struktura funksional bo‘linmaning ichida tashkil qilinadi. Bunda yuqori 

malakali mutaxassislar loyihani amalga oshirish uchun to‘planadilar va ish muddati 

tugagach, tarkatilib yuboriladilar. Loyihali strukturada xizmatchilar bir vaqtda ikkita 

rahbarga bo‘ysunadilar - loyiha rahbariga va umumiy funksional bo‘lim boshligiga. 

Loyihali struktura 

        - chizma 

 

Loyiha rahbari 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Matritsali  struktura  -  bu  funksional  strukturaga  loyihali  strukturaning 

birlashganidan  tashkil  topadi.  Bunda  xodimlar  funksional  bo‘lim  boshligiga  va 

loyiha rahbariga bo‘ysunadilar. Matritsali struktura tashkilotga ichki va tashqi muxit 

faoliyati sharoitlariga tezda moslashish imkonini beradi. 

Ushbular  bilan  birga  hozirgi  zamon  menejmenti  tashkilotlarning  yangi  va 

samarali tashkiliy tarkiblarini izlamoqda.