5-mavzu: ta’limning mazmuni reja: Maktabda ta’limning mazmuni

5-MAVZU: TA’LIMNING MAZMUNI


Reja:

1. 
   Maktabda ta’limning mazmuni
   
2. 
   Ta’lim mazmuni o’quv rejasi, dasturi va darsliklarda ifodalangan
   

Maktabda ta’limning mazmuni deganda o’quvchilar o’quv fanlarini o’rganish jarayonida egallaydigan bilimlar, ko’nikmalar ,malakalar tushuni-ladi. Maktabda ta’limning mazmuni bevosita uning maqsadidan kelib chiqadi. Maktabda o’rganiladigan har bir fan insoniyat ijtimoiy–tarixiy taj-ribasining bir tomoni, qismidir. Ta’lim mazmuni deganda, o’quvchilarning o’qish jarayonida egallay olishi lozim bo’lgan hamda tizimiga solingan bilim, malaka va ko’nikmalarning aniq belgilangan doirasi tushuniladi.
Ta’limning mazmuni bir qator ehtiyojlarni hisobga olish bilan belgilanadi:

a. Ijtimoiy ishlab chiqarishning eng zarur ehtiyojlari, ijtimoiy tuzumining xususiyatlari;
b. Davlatning xalq ta’limi va muayyan turdagi o’quv yurti oldiga qo’yadigan maqsad hamda vazifalari;
v. O’qitish qoidalaridan kelib chiqadigan va o’quvchilarning imkoniyatlarini e’tiborga oluvchi didaktik talablar.

Maktabda beriladigan ta’limning mazmuni tarixiy hamda sinfiy xususiyatga egadir.

Jamiyat tarixiy taraqqiyotining hamma bosqichlarida maktablarda yoshlarga beriladigan ta’limning mazmuni, xajmi o’sha ijtimoiy tizimning iqtisodiy talab va ehtiyojlari, fan va texnika taraqqiyoti darajasi bilan belgilab kelingan.
XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshlariga kelib, pedagogika tarixida «maktabda beriladigan ma’lumotning mazmunini bola xoxishiga bo’ysindirish"» ga qaratilgan nazariya keng yoyildi. Mazkur nazariyaning ko’zga ko’ringan vakili Amerikalik faylasuf-pedagog Jon Dyuidir uning qarashicha, maktab azaldan mavjud bo’lgan tabiiy layoqatlarni, qiziqish va odatlarni rivojlantirishga xizmat qilmog’i lozim. Shunday ekan, maktablarda hamma o’quvchilar uchun umumiy bo’lgan o’quv rejasi va dasturlarning bo’lishi ham shart emas, balki alohida-alohida shaxslar layoqatiga moslangan ma’lumotlar berilishi lozim.
Oktyabr to’ntarilishigacha bo’lgan davrda O’zbekiston xududi YII-YIII asrlardan beri davom etib kelgan eski-“usuli qadimiya”, XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida paydo bo’lgan –“usul savtiya” maktablari, xat savod o’rgatadigan diniy maktablar bo’lgan.
1905 yildan so’ng, o’lkaning ba’zi yirik shaharlarida “jadid” maktab-lari paydo bo’la boshladi. Mazkur maktablarda savdo-sotiq ishlari uchun zarur bo’lgan ayrim fanlar (hisob, tibbiyot, geografiya va boshqalar) o’qitilar edi. Shunday qilib, maktablarning hammasi o’sha ijtimoiy tuzum-muhit talablaridan kelib chiqdi va shu davr iqtisodiy, ma’naviy maqsadlari uchun xizmat kildi.
Hozirgi zamon maktablarida ta’limning mazmuni umuminsoniy fazilatlarga ega bo’lgan imonli, e’tiqodli yoshlarni tarbiyalab etishtirishdan iboratdir.
Bundan tashqari, maktablarda yoshlarga ilmiy bilimlar beril-masdan ularga turmushda zarur bo’lgan xalq hunarmandchiligi, tabobat asoslari, odob-axloq yo’nalishlaridagi fanlarni ko’proq o’qitish talab etilmoqda. Maktablarda “odobnoma”, “islom tarixi va madaniyati” ni o’qitilishi joriy etilgan.
Xalq ta’limidagi bunday jumboqlarning ijobiy echimi, jamiyatga, o’quv – tarbiya ishiga katta foyda keltirishi tabiiy.
Ta’lim mazmuni o’quv rejasi, dasturi va darsliklarda ifodalangan.