5-mavzu. Shaxs ekzistensial psixologiyasi(2 soat) Reja

5-MAVZU. SHAXS EKZISTENSIAL PSIXOLOGIYASI(2 SOAT)
Reja:

1. 
   Psixologiyada ekzistensial yo‘nalishning vujudga kelish tarixi.
   
2. 
   Karl Yaspers va Martin Xaydegger – faylasuf-ekzistensialistlarning psixologiyaga ta’siri.
   
3. 
   Lyudvig Binsvanger va Medard Bossning.
   
4. 
   Viktor Franklning ishi shaxs psixologiyasidagi ekzintesial an’ana misolida.
   
5. 
   R.Mey nuqta nazarida shaxs.
   
6. 
   Dj. Byudjentalning shaxsga qarashlari.
   
7. 
   Tayanch ekzistensial ehtiyojlar.
   

Mashg‘ulotning maqsadi: Qatnashuvchilarni shaxsning ekzistensial psixologiyasining asosiy muammolari bilan tanishtirish.


Vazifalar:

1. 
   Shaxsning ekzistensial psixologiyasining asosiy muammolarini muhokama qilish.
   
2. 
   V.Franklning logoterapiya nazariyasining tahlili.
   
3. 
   L.Binsvanger va M.Bosslarning ekzistensial yondashuvlariga ta’rif berish.
   

Ma’ruzaning tashkiliy shakli: muammoli ma’ruza.
1. Ekzistensial psixologiyada shaxs.
An’anaviy hayotning mazmuninig muammolari falsafaning predmeti hisoblanadi. Faylasuflar odamning hayotining mazmuni nima va u qanday bo‘lishi kerakligi masalasini yechadilar va h.k. Mavjud psixologiya fanlari tizimi doirasida, hozircha qat’iyan hayotiy - mazmuniy muammolarga yo‘naltirilgan, aniq ta’riflangan, maxsus intizom yo‘q.(bunga o‘xshaganlarning bir qismi biologik sababdan tortib g‘oyaviy sababgacha bo‘lgan barcha bosqichlarni ko‘rib chiqadigan ruhlanish (motivatsiya) nazariyasini o‘z ichiga oladi). Shuning uchun hayot mazmunining muammosi bilan alohida maktab - ekzistensial psixologiya shug‘ullanadi. "Ekzistensiya" tushunchasining o‘zi, so‘zma-so‘z tarjima qilganda “paydo bo‘lish”, “vujudga kelish”, “shakllanish” ma’nolarini anglatadi. Bu butun ekzistensializmning mohiyatini nafaqat psixologiya va psixoterapiyada, balki falsafa, san’at, adabiyot va hokazolarda ham aniq aks ettiradi. Unda odam psixodinamik mexanizmlari, xulq-atvor shakli, tabiiy va shaxsiy sifatlarining statik to‘plami sifatida emas, balki doim bor bo‘lgan va bo‘luvchi mavjudot sifatida asosiy rol o‘ynaydi.
Psixologiyada ekzistensial yo‘nalish XX asrning birinchi yarmida Yevropada ikkita g‘oyaning chegarasida vujudga keldi: bir tomondan bu o‘sha paytda odamning holis va ilmiy tahlilining ko‘rsatmasi va deterministik qarashlari bilan hukmronlik qilgan ko‘plab psixolog va terapevtlarning qanoatlanmasligi bo‘lsa, ikkinchi tomondan bu psixologiya va psixiatriyaga katta qiziqish uyg‘otgan ekzistensial falsafaning shiddatli rivojidir. Natijada psixologiyada Karl Yaspers, Lyudvig Binsvanger, Medard Boss, Viktor Frankl kabilar tomonidan taqdim etilgan yangi – ekzistensial oqim vujudga keldi. Ekzistensializmning psixologiyaga ta’siri asl ekzistensializm yo‘nalishining shakllanishi bilan chegaralanib qolmadi. Juda ko‘plab psixologik maktablar u yoki bu miqyosda mana shu g‘oyalarni o‘ziga singdirdilar.
Ayniqsa, E. Fromm, F. Perls, K. Xorni, S. L. Rubinshteynlarning ekzistensial motivlari juda kuchli. Shunday qilib ekzistensial psixologiya quyidagilarni o‘rganadi:
1) o‘lim, hayot va vaqt muammolarini;
2) tanlash va javobgarlik erkinligi muammolarini;
3) yolg‘izlik, sevgi va muloqot muammolarini;
4) mavjudlikning mazmunini qidirish muammolarini.
Ekzistensial psixologiyaning asosiy predmeti – odamzod hayotining mazmuni, uni yo‘qotish, o‘zgartirish va erishishning shart-sharoitlari. Viktor Frankl, Rollo Mey, Djeyms Byudjental kabi mualliflar tomonidan ekzistensial falsafa asosida ishlab chiqilgan umumpsixologik nazariyalar va psixologik praktikaning metodologik asoslari bugungi kunda ekzistensial psixologiyaning cho‘qqilari hisoblanadi.