5-mavzu. Sanoat korxonalarining mehnat resurslari Reja


Mehnat potentsiali sig`imi



Download 109,88 Kb.
bet4/7
Sana21.02.2023
Hajmi109,88 Kb.
#913489
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
5-Мавзу

Mehnat potentsiali sig`imi - bir ish birligiga to`g`ri keladigan mehnat potentsialini ifodalaydi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:



bunda: - mehnat potentsiali sig`imi. so`m;
- mehnat potentsiali, kishi;
- ish birligi hajmi, so`m.
Mehnat potentsialining qurollanganligi yordamida bir ishchi kuchiga to`g`ri keladigan asosiy vositalar yoki uning teskari ko`rinishi bir so`mlik mahsulotda qancha mehnat potentsiali hissasi borligini bilish mumkin:

bunda: - mehnat potentsialining qurollanganligi, so`m;
- asosiy vositalar qiymati, kishi;
- mehnat potentsiali, so`m.
Mehnat potentsialining aylanma mablag`lar bilan taьminlanganligi ko`rsatkichli 1 so`mlik aylanma mablag`ga qancha mehnat potentsiali to`g`ri kelishini ifodalaydi yoki uning teskari ko`rinishi mehnat potentsialining qay darajada asosiy vositalar bilan taьminlanganligini ifodalaydi.
Mehnat potentsialining samaradorligini ifodalovchi ko`rsatkichlar tizimini baholashda, asosiy mezon qilib erishilgan natijani mehnat potentsialiga nisbati olinadi:

bunda: - mehnat potentsiali samarasi, so`m;
- erishilgan natija, ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, ming so`m;
- mehnat potentsiali, kishi.
Ushbu ko`rsatkichlarga mehnat potentsiali natijaviyligi; mehnat potentsial rentabelligi; mehnat potentsiali daromadliligi kiradi.
Mehnat potentsiali natijaviyligi ko`rsatkichli, uning unumdorligini xarakterlab, ishlab chiqarilgan mahsulotni mehnat potentsialiga taqqoslash orqali topiladi:

bunda: - mehnat potentsiali natijaviyligi, so`m;
- ishlab chiqarilgan mahsulot, ming so`m hisobida;
- mehnat potentsiali, kishi.
Mehnat potentsiali samaradorligi (rentabelligi) ko`rsatkichli bir xodim hisobiga to`g`ri keladigan foyda summasi bilan ifodalanadi:

bunda: - mehnat potentsiali rentabelligi;
- olingan foyda, ming so`m;
- mehnat potentsiali, kishi.
Mehnat potentsiali daromadliligi quyidagi formula orqali hisoblanib, bir xodim hisobiga olingan daromadni ifodalaydi:

bunda: - mehnat potentsiali daromadliligi, so`m;
- yillik olingan daromad summasi, ming so`m;
- mehnat potentsiali, kishi.
Korxonani asosiy nuktai nazaridan qaraganda, ishlarni muvaffakiyatli oshishiga inson omilini ta’siri quyidagidan iborat:
-tanlash va kadrlarni siljitish;
-kadrlani tayyorlash va ularni uzluksiz o`qitish;
-qo`nimsizlikni kamaytirish va ishchilar tarkibini egiluvchanligi;
-ishchilar mexnatini akliy va moddiy baxolashni takomillashtirish.
Mexnatga xaq to`lash tizimi, egiluvchan mexnat unumdorligini o`sishini raьbatlantiruvchi, yetarli asoslangan samaraga ega bo`lish kerak. Mexnatga xak to`lashni o`sishi, mexnat unumdorligi, samaradorlikning o`sish sur’atidan oshmasligi kerak. Mexnatga xak to`lash tizimlarini egiluvchanligi-bu oylik maoshni ma’lum qismi korxona ishini samara-dorligiga boьlanishi, agar ishchi xato qilsa u bunga to`lashi kerak.
Mexnatni tashkil etish va korxona jamoyasini boshqarish tarkibiga:
- to`liqsiz bankdlik sharoitida xodimlarni yollash;
-ishchilarning ishlab chiqarishdagi xosil bo`lgan tizimga qarab joylashtirish;
-ular o`rtasida vazifalarni taksimlash;
-kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash;
-mexnatni raьbatlantirish;
-mexnatni tashkil etishni takomillashtirish.
Mexnat shakllari bo`linishi ko`pincha quyidagicha tashkil etiladi:
-texnologik-ish turi ,kasbi va mutaxassisligi bo`yicha;
-operatsion-texnologik jarayonlarini aloxida turlari bo`yicha;
-bajarilayotgan ish funktsiyasi bo`yicha-asosiy,qo`shimcha,yordamchi malakasi bo`yicha.
Kadrlarni tanlashda mexnat shartnomasi yoki kontrakt asosiy axamiyatga ega.Bu ishga kirishda yellash, kontrakt tizimi xorijda ko`p tarkalgan va ko`prok yurt tajribasida qo`llanilgan,korxona va inson o`rtasida tuzilgan o`zaro shartnomasidir.
2. Korxonada ishlovchilar quyidagilarga bo`linadi: ruyxatdagi xodimlar, sanoat ishlab chiqarish xodimlari va nosanoat xodimlariga. Korxonani ro`yxatidagi xodimlar soni -bu bir kun va undan ortik muddatga asosiy va noasosiy faoliyat bilan bog`liq bo`lgan,vaqtincha va doimiy ishga qabul qilinganlar. Ruyxatdagi xodimlar soni xar kuni xisobga olinadi va ularga xakikatda ishlayotganlar, xizmat safarida, yillik qo`shimcha taotilda, maomuriyat ruxsati bilan ishga kelmaganlar, davlat va jamoat vazifalarini bajaruvchilar, qishloq xo`jalik ishlariga jalb qilinganlar, kasallik varakasi bilan ishga kelmaganlar, dekret taotilida va ish xaki to`lanmasdan qo`shimcha kichik yoshdagi bolaga qarash uchun ajratilgan taotillardagi xodimlar kiradi.
Nosanoat bo`limlari xodimlariga uy-xo`jalik, kommunal va yor-damchi xo`jaliklarda, soьliqni saklash punktlarida, profilaktoriyalar-dagi xodimlar tashkil etadi. Sanoat ishlab chiqarish xodimlari bajarayotgan funktsiyalar xarakteriga qarab quyidagi kategoriyalarga bo`linadi: ishchilar (kichik xizmat ko`rsatuvchilar va sokchilar) va xizmatchilar, ya’ni raxbar, mutaxassis, boshqa xizmatchilar (xisobchilar va boshqalar).
Raxbarlar - korxonani raxbar mansablarini egallovchilar (direktor, bosh mutaxassis, master va boshk.)
Xizmatchilar-xujjatlarni rasmiylashtirish va tayyorlashni ruyyobga chiqaruvchi xodimlar, ular xisobot va nazoratini, xo`jalikka xizmat kursatishni olib boradi (kassir, ish yurituvchi, kotiba, statistlar).
Asosiy va ko`p sonli xodimlar kategoriyasini ishchilar tashkil etadi va ular maxsulot ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etadi.
Korxonalarda ishlab chiqarish dasturini bajarish uchun zaruriy xodimlar sonini aniqlash asosiy ishchilarga bo`lgan talab bilan aniqlanadi. Ularni sonini boshqa kategoriyalardagi xodimlarni xisoblagandek, bajargan ishlar xajmiga to`g`ri proportsional va teskarisi 1 ishlovchi chiqargan maxsulotga proportsionaldir.
Asosiy ishchilar soni quyidagicha aniqlanadi:


T pr


N= ---------.
Chr Kn

bunda: Tpr-maxsulotning mexnat sig`imi norma-soatlarda.


Chr-yil davomida o`rtacha bitta ishchi maxsulot ishlab chiqarishi, soatlar soni, Kn-ishchilar bajargan ishlab chiqarish norma koeffitsiyenti, N-asosiy ishchilar soni.
Ishchilar bevosita material qiymat yaratadigan yeki ishlab chiqarish va transport xizmati bilan bog`liq korxonalarning ishchilari kiradi. Ishchilar asosiy va yordamchi ishchilarga bo`linadi.
Kor.-asosiy ishchilar soni koeffitsiyenti quyidagi formula bilan topiladi.

Download 109,88 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish