Табакалаш!ирнш (лот. "difenentia" - "фаркланиш", "ддражаланиш") бутуннинг турли боскич ёки даражаларга ажратилиши. Лаврлаш глриш (юнон. "peridos" - '"дойра буйлаб айланиш") — муайян ходисани узида кандайдир якунланган жараённи камраб олган маълум вакт бирликларига ажратилиши
Креатив жихатдан ривожланиша хар бир шахе хаетида давр ва боскич мухим ахамият касб этади. Демак:
Креативликнинг рпвомсзанпш даври - маълум креаггиатик сифагларининг ривожланишн яку ни] а етган кандайдир вакт бирлиги. Креативликниш ривожланиш боскичл - муайян креашашк сифагларининг ривожлантнлик даражасн
Шунга кура маълум давр ва босдичларда педагогларда хам креативлик сифатлари, ижодий фаолият малакалари ривожланади. Педагоглар креативлик сифатлари билан бир даторда ижодий фаолиятни ташкил этишга лаёдатлиликни ифодаловчи дуйидаги малакаларга хам эга булишлари зарур: Педагогларда креатив фаолиятни ташкил этишга имкон берадиган малакалар гурухлари: 1) билишга оид (гностик) малакалар; 2) лойихалаш малакалари; 3) ижодий-амалий (конструктив) малакалар; 4) таддидотчилик малакалари; 5) мулодотга кирувчанлик (коммуникатив) малакалари; 6) ташкилотчилик малакалари; 7) изчилликни таъминловчи (процесссуал) малакалар; 8) техник-технологик малакалар
Айтиб утилганидек, барча шахсларда булгани каби педагоглара хам креативлик сифатлари уз-узидан ривожланмайди. Шунга кура таддидотларда шахс (жумладан, педагоглар)да креативлик сифатларини муваффадиятлиривожлантиришнинг бир датор йуллари ёритилади. Патти Дрепеау15 томониданхам шахс (жумладан, педагоглар)да креативлик сифатларини муваффадиятлиривожлантиришнинг туртта йули курсатилган (54-расм): 15 Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote innovative thinking and problem soving). - Alexandria - Virginia, USA: ASCD, 2014.
К уйида мазкур йулларнинг мохияти хусусида суз юритилади. 1-йул: креатив фикрлаш куникмасини шакллантириш. Бунда асосий ургу креатив фикрлаш куникмаларини шакллантириш асосий эътибор марказида булиб, талабалар феъллар ёрдамида креатив характердаги харакатларнинг мохиятини ифодалашга йуналтирилади. Хусусан, удитувчилар креатив фикрлаш куникмасини самарали шакллантириш мадсадида талабаларга уларни фикрлашга ундовчи саволлар таркибида зарур феълларнинг булишига эътибор даратилади. Бу холат мисоллар билан тушунтирилса, талабалардан "юрак ва дон айланиш тизими уртасидаги боглидликни таърифлаб беринг" мазмунидаги назорат саволи уларда креативликни шакллантирмайди. Зеро, савол таркибидаги "таърифлаб беринг" тушунчаси уз мохиятига кура "мавжуд билимларингизни бирма-бир айтиб утинг" дейиш билан тенг. Назорат саволларини беришда талабаларни фикрлашга ундовчи суз (феъл)лардан фойдаланиш уларнинг креатив фикрлашларини осонлаштиради. Шу сабабли шахсда креатив сифатларни шакллантиришнинг биринчи йулига кура педагоглар турли, антида, ноанъанавий хамда пухта жавобни беришга мажбур дилувчи суз (феъл)лардан фойаланишлари мадсадга мувофиддир. М: "боглидликни топинг", "яратинг", "башорат дилинг", "фикрни мантидан баён этинг", "тасаввур дилинг" каби суз (феъл)лардан фойдаланиш амалий жихатдан самарали саналади. Агарда педагог талабалардан "юрак ва дон айланиш тизими уртасидаги боглидликни таърифлаб бериш"ни талаб дилиш урнига, "юрак ва дон айланиш тизими уртасидаги боглидликнинг барча турларини келтириш"ни сураши лозим. Натижада талабалар хам мавжуд билимларни умумлаштириш, хам янги фикр ва гояларни илгари суриш имкониятига эга булади. Педагоглар биринчи йулни дуллаш - талабаларда креативлик куникмасини шакллантиришда ёш удитувчиларнинг "Креативлик харитаси"дан фойдаланишлари мадсадга мувофиддир. йул: амалий креатив харакат куникмаларини ривожлантириш. Педагоглар талабаларда креатив харакат куникмаларини шакллантириш ва ривожлантиришда курсатмали метод ва усуллардан фойдаланади. Бу уринда саволлардан фойдаланиш фадат дисда муддатда ёрдам бериши мумкин, бирод, талабалара интерфаоллик ва киришимлиликни ривожлантирмайди.
йул: креатив фаолият жараёнларни ташкил этиш. Мазкур йул талабаларни муаммони ечиш ва инновацион гояларни илгари суриш жараёнида креатив, ижодий фикрлашга ургу беради. Мазкур жараёнларда креатив метод ва усуллар фаол дулланилмаса-да, креатив фикрлаш юз беради. М: "Юрак ва дон айланиши тизими уртасидаги боглидликни топиш" (Isaksen & Treffinger, 1985). Топширидни бажарар экан, талабалар одамнинг дон айланиши тизими билан боглид турли муаммоларни тахлил дилади. Натижада ушбу жараёнда куп томонлама фикрлаш, мушохада юритиш руй беради.
йул: креатив махсулот (ишланма)лардан фойдаланиш. Бу йулни тутишда педагог талабаларга "Одамнинг дон айланиш тизими" мавзусида Power Point дастури ёки мультимедия ёрдамида таддимотни яратиш топширигини бериши мумкин. Таддимотни тайёрлаш жараёнида талабаларда креатив фикрлаш куникмалари фаол ривожланади.
Талабалар узларининг креатив фикрлаш добилиятларини дулай мухитда тула намоён дилишлари мумкин. Агар талабаларда муваффадиятсизликка учраш дурдув хисси мавжуд булса, фикрни нотугри ифодалашдан хадиксирасалар, тандидга учрасалар бундай вазиятда уларда креатив фикрлаш куникмаларини самарали шакллантириш ёки ривожлантириш мумкин булмайди. Талабаларда креативликни одатга айлантириш ордалигина креатив фикрлаш куникмасини муваффадиятли шакллантириш мумкин. Бу жараёнда улар томонидан мавзу мазмунининг пухта англаниши ва креатив фикрлаш куникмаларини бахолашда дулланиладиган метод ва воситалар (3 -мавзу) мухим ахамият касб этади. Креатив характерга эга мухитдагина талабалар урганаётган мавзунинг мазмуни, удув ахборотлар уртасидаги узаро алодани тушуниш имкониятига эга булади ва бу хадида фикрлаш бошлашади (Anderson et al., 2000). М: талабалар "Иммиграция ходисасининг мохияти"ни "Адлий хужум" стратегияси асосида урганиш жараёнда, энг аввало, стратегиянинг узи нималигини, уни дандай дуллаш зарурлиги хадидаги тушунчаларга эга булишлари лозим. Муайян омиллар педагогларда креативлик сифатлари, малакаларини ривожлантиришга тусдинлик дилади. Шу сабабли педагогик жараёнда удитувчилар ушбу омилларни баратаф этишга эътибор даратишлари лозим. Куйидаги омиллар шахсда креативликни ривожлантиришга тусдинлик дилади:
1) узини таваккалдан олиб дочиш; 2) фикрлаш ва хатти-харакатларда дуполликка йул дуйиш; 3) шахс фантазияси ва тасаввурининг юдори бахоланмаслиги; 4) бошдаларга тобе булиш; 5) хар дандай холатда хам фадат ютудни уйлаш