5-Mavzu: O‘rta asr iqtisodiy tafakkuri Reja

5-Mavzu: O‘rta asr iqtisodiy tafakkuri

Reja:

5.1 Boylik, etishmovchilik, mo‘l-ko‘lchilik va kambag’allik. Ularning yechimlari va yo‘nalishlari

5.2 Xususiy mulki

5.3 Savdo va xususiy mulk hamda sudxo’rlik bo’yicha qarashlar

5.1 Boylik, etishmovchilik, mo‘l-ko‘lchilik va kambag’allik. Ularning yechimlari va yo‘nalishlari

Fiziokratlar (lot. - tabiat, hukmronlik) - XVIII asrdagi ffansuz iqtisodchilari, klassik siyosiy iqtisod vakillaridir. Fiziokratlar maktabi Fransiyada feodalizmdan kapitalizmga o‘tish davrida vujudga keldi. Bu tasodifiy hol emas edi. o‘sha davrda Fransiyada manufaktura ancha rivojlangan bo‘lsada, ammo mamlakat hali ham agrar holatda edi. Aholining asosiy qismi qishloqlarda yashar, milliy boylikning 2/3 qismi shu sohada yuzaga keltirilar edi. Qishloq xo‘jaligi ahvolini yaxshilash tadbirlari fiziokratlar tadqiqotlarining asosini tashkil etadi. Ular qishloq xo‘jaligini iqtisodiyotning yagona unumli sohasi, deb hisobladilar. Ulaming fikricha boylik faqat qishloq xo‘jaligida yaratiladi, sanoat va savdoda esa u qayta ishlanadi va qayta taqsimlanadi, xolos. Shunga ko‘ra fiziokratlar tadqiqotni muomala sohasidan ishlab chiqarish sohasiga olib o‘tdilar va bu bilan kapitalistik tizimning keyingi tahlili uchun asos yaratdilar.

Boylik – Аvgustin davridan boshlab kanonistlar tomonidan moddiy neʼmatlar yigʼindisi sifatida, yaʼni natural shaklda qaralgan. Аgar boylik unga sarflangan mehnat bilan emas, balki boshqa vositalar yordamida yaratilgan boʼlsa, gunoh deb tan olingan. Bu qatʼiy qoidaga muvofiq noinsoflik bilan oltin va kumushning koʼpaytirilishi (jamgʼarilishi) jamiyatning ahloqiy va boshqa meʼyorlariga zid hisoblangan. Аmmo Аkvinat fikri boʼyicha, «odil narx» xususiy mulkni koʼpaytirish va «oʼrtacha» boylik yaratishda inkor etib boʼlmaydigan manba boʼlib xizmat qilishi mumkin. Bu, uningcha, gunoh hisoblanmaydi.