5 mavzu Landshaftshunoslik va tabiiy geografiyaning amaliy masalalari Reja

Geoekologik (geotizimli) monitoring bosqichi yoki pog‘onasida asosan tabiiy-hududiy, tabiiy-texnogen va demografik (aholi) geotizimlari kuzatiladi va nazorat qilinadi. Mazkur bosqich (pog‘ona) uchun tabiatni ifloslantiruvchi moddalarning ruxsat etilgan miq ­dori va tabiiy komplekslarning (geotizimlarning) o‘z-o‘zini tozalash qobiliyati haqidagi ma’lumotlar muhim hisoblanadi.Kuzatishlar geografik statsionarlarda, maxsus zona yoki mintaqaviy poligonlarda olib boriladi.Geotizimli monitoringni amalga oshirishda hududda havo, suv, tuproq, o‘simlik, hayvonot dunyosi, inson salomatligiga salbiy ta’sir etuvchi omillar va ifloslantiruvchi manbalar bo‘yicha kuzatish tashkil qilinadi. Bu borada geotizimning o‘ziga xos xususiyatlari e’tiborga olinmog‘i lozim.Cho‘llarda kemiruvchilar turli xatarli kasalliklarni tarqatuvchi manba hisoblanadi. Buning oqibatida ma’lum vaqt mobaynida katta hududda yuqumli kasallik o‘chog‘i yuzaga keladi.Shuni hisobga olib, cho‘l geotizimida muntazam ravishda monitoring ishlarini olib borish lozim bo‘ladi. 
Biosfera monitoringi bosqichining asosiy vazifasi atrof-muhitni dunyo miqyosida kuzatishdan iborat. Bunda atmosfyeraning changlanishiga, Dunyo okeanining ifloslanishiga va boshqa ko‘rsatkichlarga ko‘proq e’tibor byeriladi. Kuzatishning asosiy maqsadi dunyo miqyosida bo‘ladigan o‘zgarishlarning aholi salomatligi va faoliyatiga ta’sirini baholashdir. Kuzatishlar biosfyera poligonlari tizimida olib boriladi. Biosfyera poligonlari tizimiga qo‘riqxonalar va aholining xo‘jalik faoliyati zonalari kiradi.
Atrof tabiiy muhitga ko‘rsatilayotgan ta’sir monitoring-ko‘p maqsadli axborot tizimi bo‘lib, uning vazifasi atrof–muhitga ta’sir etuvchi manbalar va chiqindilarni kuzatish, baholash va istiqbolini aniqlashdan iborat. Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va aholining ekologik xavfsizligini ta’minlash qoida-talablarini amalga oshirishda namoyon bo‘ladigan ekologiya nazorati tizimi. Atrof tabiiy muhit holatini kuzatib borish tabiatda bo‘ladigan fizikaviy, kimyoviy, biologik, gidrologik, seysmologik va boshqa o‘zgarishlarni kuzatish, ma’lumot to‘plash, yyer, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi, yer osti boyliklari va atmosfyera havosi hamda aholi hayoti va sog‘lig‘iga xavfli va salbiy ta’sir etuvchi omillarni o‘rganish, atrof tabiiy muhitda bo‘ladigan o‘zgarishlarni davlat organlari va keng aholi qatlamlariga etkazish kabi faoliyatni o‘z ichiga oladi. Atrof tabiiy muhit holatini kuzatib borish davlat xizmatining asosiy yo‘nalishlarini FVV huzuridagi Gidrometeorologiya bosh boshqarmasi amalga oshiradi. Atrof muhitda ro‘y byerayotgan tabiiy–ekologik jarayonlarni kuzatib borish b-n bir qatorda har bir tabiiy resursning holatiga ta’sir etuvchi tabiiy va antropogen omillarning hisobini yuritish, xalq xo‘jaligining turli sohalarida yyer, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi va yer osti boyliklaridan oqilona foydalanishni ta’minlashda tabiiy resurslar kadastrini yuritish ham ushbu xizmatning asosiy yo‘nalishlaridandir. Har bir tabiiy resurs bo‘yicha alohida kadastr xizmati tegishli maxsus vakolatli davlat boshqaruv organlari tomonidan amalga oshirilib, tabiiy resurslarning holati va ularda bo‘ladigan o‘zgarishlar haqidagi ma’lumotlarni to‘plash, iqtisodiyotning barcha jabhalarida tabiatni muhofaza qilish va ulardan oqilona foydalanishni ta’minlashga xizmat qiladi. Atrof–muhitga salbiy ta’sir qilganlik uchun to‘lovlarga bo‘lgan ba’zi umumiy talablar “Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi qonun bilan belgilangan.