5-mavzu: islоmdagi mazhablar va yo’nalishlar. Reja: Islоmdagi оqim va yo’nalishlarning hоzirgi kundagi ko’rinishlari va ularning islоm birligiga tahdidi



Download 70,81 Kb.
bet9/16
Sana28.04.2022
Hajmi70,81 Kb.
#587263
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   16
Bog'liq
10-seminar

4272 raqamli fatvodan
To`rtinchi savol:
Har bir mazhab imomining o`zidan boshqasiga xilof qilganini ko`ramiz. Ko`pincha ular orasidagi jan-jal ba’zi namozxonlarning tarki namoz qilishiga olib boradi. Ushbu mavzu’da shofiy va kofiy javob umididamiz. Bir mazhabga ergashaylikmi? Ish to`g`ri bo`lishi uchun qandoq qilib mazhablarni muvofiqlashtiramiz?
Yolg`iz Allohga hamd bo`lsin. Uning Rasuliga va U kishining Oliyu ashoblariga salovotu salomlar bo`lsin. Va ba’du:
Javob:
To`rt mazhab imomlari orasidagi fiqh far’idagi mavjud xilof hadisning ba’zi imomlar nazdida sahih bo`lib, boshqasi nazdida sahih bo`lmagani yoki hadis birlariga etib, boshqalariga etmagani kabi xilofga sabab bo`luvchi omillarga borib taqaladi.
Musulmon kishiga ular haqida yaxshi gumonda bo`lish vojibdir. Ulardan har birlari mujtahiddir. O`zlaridan sodir bo`lgan fiqhiy urinishlarda haqni talab qilgandirlar. Ulardan kim to`g`ri topgan bo`lsa ikki ajr: ijtihodi ajrini va to`g`ri topgani ajrini oladi. Kim xato qilgan bo`lsa, bir ajr, ya’ni ijtihodi ajrini oladi.
Mazkur to`rt imomlarga taqlid qilishga kelsak. Kimning haqni dalildan olishga imkoni bo`lsa, unga dalildan olish vojib bo`ladi. Kimning imkoni bo`lmasa o`z nazdidagi eng ishonchli ahli ilmga taqlid qiladi. Far’lardagi bundoq xiloflar ixtilof qiluvchilarni bir-birlarining ortlaridan namoz o`qishni man qilmasligi kerak. Aksincha, ba’zilari ba’zilarining ortidan namoz o`qimoqlari vojibdir. Sahobalar, roziyallohu anhum, far’iy masalalarda ixtilof qilsalar ham bir-birlarining ortlarida namoz o`qir edilar. Tobe’inlar va ularga yaxshilik ila ergashganlar ham shundoq qilganlar.
Tavfiq Allohdandir. Nabiyyimiz Muhammadga va U zotning Oliyu ashoblariga Allohning salovotu salomlari bo`lsin.
Ilmiy bahslar va fatvo bo`yicha doimiy qo`mita:
Abdulaziz Ibn Abdulloh Ibn Boz - Rais.
Abdurrazzoq Afifiy - Rais noibi.
Abdulloh Ibn G`idayyan - A’zo.
Abdulloh Ibn Qa’ud - A’zo.
(Fatvolar «Majallatu al-Buhus al-Islomiya»ning 51 sonidan so`zma-so`z tarjima qilindi.)
Shu yerda ikki og`iz izoh berishga to`g`ri keladi. Ikkinchi fatvodagi, «Kimning haqni dalildan olishga imkoni bo`lsa», degan ibora kim ijtihod qilish darajasiga etgan bo`lsa, deganidir. Hamma ulamolarning ittifoq qilishlaricha, hozirda ijtihod darajasiga etgan shaxs yo`q. Endi hamma narsa ravshan bo`lgan bo`lsa, ajab emas. Ushbu hujjatlar bilan tanishib chiqilganidan so`ng o`z-o`zidan bir necha haqli savol paydo bo`ladi. Xo`sh, hozirda mazhabni inkor qilayotganlar kimga ergashyaptilar o`zi? Nima asosda faoliyat olib bormoqdalar o`zi? Mazhab boshi imomlarga nisbatan beodoblik qilishga nima haqlari bor? Agar ular o`zlari da’vo qilayotganlaridek, shayx Ibn Boz va u kishiga hamfikr shaxslarga taqlid qilayotgan bo`lsalar, nima uchun ularning yuqorida zikri o`tgan fatvolariga amal qilishmaydi?
Aslida fiqhiy mazhablar haqida ixtiloflarga atalgan asarda bunchalik ko`p gapirish niyat yo`q edi. Fiqh ilmi va fuqaholar haqida «Islom musaffoligi yo`lida» nomli kitobchamizda va boshqa maqola va ma’ruzalarimizda, xususan, «Hadis va Hayot» nomli kitobimizda qisman aytib o`tganmiz. Alloh nasib etsa, kelajakda bu muhim mavzuda batafsil so`z yuritish imkoni ham bo`lib qolar degan umiddamiz. Ammo hozirgi ixtiloflarga sabab bo`layotgan bosh omillardan biri aynan shu masala bo`lgani uchun bir oz bo`lsa ham to`xtalib o`tishni ma’qul topdik.
Ammo yaxshi niyat bilan qilingan bu ish zamon o`tishi bilan suiiste’mol qilindi. Mazhablarga hurmat-ehtirom o`rniga noo`rin mutaassiblik qilingan hollar ham bo`ldi. Natijada turli fiqhiy mazhablar atbo’lari orasida har xil ixtiloflar, kelishmovchiliklar va noqulay holatlar vujudga keldi. Juda oz bo`lsa ham sodir bo`lgan bu noqulay holat hozirgacha mazhab muxoliflari tomonidan, mazhab oraga tafriqa soluvchi eng bosh omil, degan ma’noda ishlatilib kelmoqda.
Ammo fiqhiy mazhablarga noo`rin taassub qilishlikning zarari bu bilan tamom bo`lib qolmaydi. Salafi solih ulamolarimizning ijtihodning kelajagi haqidagi ko`rsatmalariga ham noo`rin mutaassiblik qilindi. Ularning bu nozik masala mustabid hukmdorlar va ularga yoqish uchun har narsaga tayyor chalamullalarga o`yinchoq bo`lib qolmasligi yo`lida qabul qilgan ijmo’lari o`z o`rnida ishlatilmadi. Ma’lum usuliy qoidalar va muhim ijtihodlar daxlsizligi haqidagi ko`rsatmalar jamiki fiqh kitoblaridagi hamma so`zlar daxlsizdir, degan ma’noda talqin qilindi. Natijada asrlar osha fiqh masalalari o`rta asrdan oldingi holida muzlab qotib qoldi. Zamon, makon va omillar o`zgarishi bilan musulmon ummati hayotida ham sodir bo`ladigan turli yangi masalalarni hal qilishi lozim bo`lgan ulkan omil harakatsiz qoldi. Borib-borib fiqh kitoblarimizni yillab diniy tahsil olgan kishilar ham osonlikcha tushuna olmaydigan holga etildi. Kishilar malomatdan qo`rqib fiqhiy kitoblarimizdagi zamon o`tishi bilan eskirib, istilohdan chiqib ketan so`zlar o`rniga boshqa murodif so`zni almashtirishga ham jur’at qila olmas edilar.
Hozirga kelib barcha islomiy ilmlarda zamon ruhi esib turibdi. Tafsir, Hadis, Siyrat, Ulumul Qur’on, Ulumul Hadis va boshqa bir qancha Islomiy ilmlar bo`-yicha ko`plab yangi asarlar bitildi va bitilmoqda. Mazkur asarlarda o`quvchi o`zining barcha zamonaviy savollariga javob topadi. Bu asarlar kishilarni jalb qilishning hamma uslublarini hisobga olib bitilgandir. Ammo fiqh haqida bu gaplarni ayta olmaymiz. Bir-ikkita juz’iy va o`ta sodda urinishlarni hisobga olmaganda deyarli hech narsa qilingani yo`q. Ulkan Islomiy ilm bo`lmish fiqh ilmidagi asrlardan buyon davom etib kelayotgan bu turg`unlik oqibatida kishilarda fiqhdan chetlash yuzaga keldi. O`zining zamonaviy muammosi haqida javob izlab fiqhga murojaat qilgan odam unda bir necha asrlik gapni ko`rganidan keyin shundoq bo`lishi ham tabiiy bir hol. Nahotki o`tgan mujtahidlarimiz rahmatullohi alayhimlarni ko`z qorachig`imizdek e’zozlagan, ularni bosh ustiga qo`ygan holimizda, ularning ijtihodlariga til tegizmay turib, ba’zi masalalarimizni hal qila olmasak. Hech bo`lmasa, eski kitoblarimizni zamonaviy istilohlarga o`girib, xalq ommasiga tushunarliroq tilda taqdim qilsak bo`ladi-ku!
Kamina xodimingiz bundan bir necha yillar avval bir maqolamda ushbu ma’noga bir oz ishora qilib o`tgan edim. O`shanda ba’zi ahli ilmlar buni mujtahidlar maqomiga jur’at emasmikin, deya mulohaza ham qilgan edilar. Men ularga bundoq xayoldan umuman yiroq ekanimni bayon qilib bergan edim. Endi esa ko`pchilik ulamolar bilan bo`lgan suhbat va bahslarda ushbu fikr hamda mulohazalarni qo`llash holati ko`payib bormoqda. Ba’zi kishilar fiqhga yangicha yondashmoq zarurligi haqida kitob ham yozdilar. Kelajakda fiqh ilmida ham avvalgi paytlar kabi jozibadorlik paydo bo`lsa ajab emas, degan umiddamiz.
Demak, diniy masalalardagi ixtiloflarning kelib chiqishiga sabab bo`lgan omillar faqat bir tomonlama emas ekan. Fiqhni mahkam ushlashlik chegaradan chiqib, mutaassiblikka o`tib ketishi ham bu ishda qo`l keldi, desak xato bo`lmasa kerak. Hozirda ayni shu narsa odamlarni, ayniqsa yosh avlodni fiqh ilmidan uzoqda qolishlariga sabab bo`layotgani ham ehtimoldan xoli emas. Bir narsani bilmagan odam unga yaqin bo`lishi qiyin. Fiqhdan uzoqda qolgan kishilar uni tanqid qilishi ham shundan kelib chiqayotgan bo`lsa ajab emas. Musulmonlar hayotidagi barcha muammolarni o`z vaqtida shariat yuzasidan hal qilib, hukmini aytib berishi lozim bo`lgan buyuk ilm – fiqh ilmi bugungi kunimizda hayotdan orqada qolib turgani afsuslanarli bir holdir. Xuddi ana shu holat hozirda fiqhni ba’zi hukmdorlar va chalamullalar o`ziga xos xizmat qildirishiga ham sabab bo`lmoqda.

Download 70,81 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish