5-мавзу. Инвестиция фаолиятини молиялаштириш манбалари ва усуллари Режа

5.1-расм. Инвестиция фаолиятини молиялаштириш усуллари¹

Инвестиция лойиҳаларини молиялаштиришнинг умумий суммаси асосий (лойиҳа-қидирув ишлари, майдон тайёрлаш, қурилиш, технология ҳамда ускуна-жиҳозлар сотиб олиш, монтаж, ходимларни ўқитиш ва бошқалар) ва айланма (хом ашё, материаллар, cҳетдан харид қилинадиган ярим фабрикатлар, ёқилғи, энергия, маҳсулот ишлаб cҳиқариш ва уни сотиш харажатлари ва босшаларни) капиталга қилинадиган харажатлардан ташкил топади.

Шундай қилиб, инвестиция фаолияти ўзининг аниқ таснифлаш мезонлари ва йўналишларига эга бўлган фаолият тури сифатида уни молиялаштириш қуйидаги:
– қимматли қоғозлар бозори орқали молиялаштириш;
– хорижий инвестициялар асосида молиялаштириш;
– тижорат банклари ва халқаро молия институтлар маблағлари ҳисобидан улуш қўшиш орқали молиялаштириш механизми ёки кредит линиялари орқали молиялаштириш;
– синдициялаштирилган кредитлар асосида молиялаштириш механизми;
– инвестицияларни лойиҳавий молиялаштириш механизми;
– венcҳурли молиялаштириш;
– корпоратив молиялаштириш;
– лизинг орқали молиялаштириш каби механизмлар мажмуи ҳисобига амалга оширилади.
Инвестиция лойиҳаларини венcҳурли молиялаштириш – юқори риск ҳолатида молиялаштириш ҳисобланади. Венcҳурли молиялаштириш, асосан, замонавий техника, технология ва янги турдаги ишлаб cҳиқаришларга жойлаштирилади. Венcҳур операциялари (рискли операция) – капитал қўйилмалар шаклидаги пул операциялари ҳамда қимматли қоғозлар билан боғлиқ операциялар – илмий-тадқиқотлар, лойиҳа-конструкторлик ишланмалари, кашфиётлар яратиш ва жорий қилиш, янги технологияларни жорий қилишни молиялаштириш билан боғлиқ бўлади. Бундай молиялаштириш, асосан, инновацион банклар ва венcҳур фирмалари (фондлари) томонидан амалга оширилади.
Шунингдек, инвестицияларни молиялаштиришнинг бозор механизмларига хос бўлган аралаш шаклдаги молиялаштириш, хўжалик субектлари ва аҳолининг бўш маблағларини тўғридан-тўғри инвестиция обектига йўналтириш, буджетдан ташқари жамғармаларнинг маблағлари эвазига молиялаштириш кабиларни ҳам киритиш мумкин.

1^ G’ozibekov D.G’. Investitsiyalarni moliyalashtirish masalalari. – T.: «Moliya», 2003. – B. 80.