5-mavzu. Elektr yoritish qoidalari va mе’yorlаri reja

5.2. Yoritish me’yorlаri
Yoritish qurilmasi mumkin qadar kam elektr energiyasi va pul mablag’ini 
sarflab talab qilingan ko’rish sharoitlarini ta’minlashi lozim. ‘Talab qilingan ko’rish 
sharoitlari ifodasi ayrim tushintirish kiritishni talab qiladi. Haqiqatdan ham, ko’rish 
sharoiti nima bilan tasniflanadi va ular qanday me’yorlanadi. Ko’rish sharoiti 
ravshanlikning ko’rish maydonidagi rejasi va taqsimlanishi bilan aniqlanadi, chunki 
yuqorida ko’rsatilgandek bizning ko’rish organlarimiz ravshanlikni to’g’ridan to’g’ri 
qabul qiladi. Amaliy sharoitlarda ravshanlikni hisoblash va o’lchash juda ko’p 
qiyinchiliklar bilan bog’liq. Shuning uchun ish yuzasidagi yoritilganlik darajasini 
me’yorlashda uning qaytarish koeffitsenti xisobga olinadi. Bizning kundalik 
tajribamiz shuni ko’rsatadiki, biror ishning o’zini har xil darajadagi yoritilganliklarda 
bajarish mumkin. Masalan, 0,1lk yoritilganlikda xam o’qish mumkin, ammo bu 
ko’zni charchatib unga tuzatib bo’lmaydigan zarar keltiradi. Yoritilganlikni ko’tarsak, 
masalan 50 lk dan boshlab o’qishdagi tolish tez kamayadi va ruxsat etilgan chegaraga 
keladi. Bunday darajadagi yoritilganlik gigiyenik minimum deb qabul qilingan. Xar 
qanday ishlab chiqarish operatsiyasini bajarish uchun eng qulay yoritilganlikni topish 
mumkin, bu esa ishlab chiqarilayotgan maxsulotning arzon tannarxini ta’minlaydi. 
Yoritilganlikni ko’tarishni davom ettirsak ko‘rish qulayligiga, ya’ni xar qanday 
operatsiyani bajarishga yetadigan yoritilganlikka erishish mumkin. Ko’rish 
qulayligini ta’minlashga kerak bo’ladigan yoritilganlik ishlatilayotgan yorug’lik 
manbalari nurlanishining spektral tarkibiga bog’liq bo’ladi. Hozirgi vaqtda 
o’rnatilgan yoritilganlik me’yorlari hamma korxona va uyushmalar uchun majburiy 
hisoblanadi.
Yoritilganlik me’yorining qiymati bir qancha faktorlarga bog’liq bo’ib, ulardan 
asosiylariga qo’yidagilar kiradi:
1.Ko’rilayotgan detal ish yuzasining qaytarish koeffitsenti. Qaytarish 
koeffitsenti qancha kata bo’lsa, uning yorqinligi shuncha kata bo’ladi va boshqa teng 
sharoitlarda ish yuzasiga kam yoritilganlik kerak bo’ladi:
2.Ko’rilayotgan detalning eng kichik burchak o’lchami (detal kichik 
o’lchamining undan ko’zgacha bo’lgan masofaga nisbati);
3.Fon va detal orasidagi tiniqlik;
4.Ko’rish kuchlanganligini nisbiy davomiyligi;
5.Yuzalarning ko’rish maydonida atroffoni ravshanligidan katta farq qiladigan 
ravshanlik bo’lishi;

---

8 
5.3. Nazorat savollari 
1. Yoritishning sifаti qаndаy bаhоlаnаdi? 
2. Yoritish qоidаlаrini tushuntirib bеring. 
3. Ish yuzаsidа rаvshаnlik qаndаy tа‘minlаdi vа qаndаy bаhоlаnаdi? 
4. Yorug‘lik tеxnikаsidа qаndаy pаrаmеtr me‘yorlаnаdi?