5-mavzu. Aholini ijtimoiy himoya qilish muammolari «Ijtimoiy himoya qilish» tushunchasi va uning asosiy yo'nalishlari

15-MAVZU. AHOLINI IJTIMOIY HIMOYA QILISH MUAMMOLARI
1

• «Ijtimoiy himoya qilish» tushunchasi va uning asosiy yo'nalishlari

2

• O'zbekistonda kuchli ijtimoiy kafolatlarni shakillantirish vazifalari va xususiyatlari

3

• Ijtimoiy institutlar va xodimlarni ijtimoiy himoya qilish mexanizmi. Ijtimoiy ta'minot turlari

• Aholini ijtimoiy himoyalash deganda biz aholiga davlat tomonidan yashash va hayotiy faoliyati uchun barcha shart-sharoitlarni yaratishga maqsadli yunaltirilgan kafolatlar tizimini tushunishimiz lozim.

• Iqtisodiy nuqtai nazardan ishsizlik deganda — ishchi kuchining ish joyi bilan ta’minlanmaganligi va natijada, uning biron-bir qonuniy daromad manbaiga ega bo’lmasligining muayyan (aniq) holati tushuniladi. Odatda, jahon mamlakatlari ishsizlik tushunchasini BMT, Xalqaro Mehnat Tashkiloti (XMT), Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish jamiyati talablariga ko’ra ishlab chiqishadi.

Ishsiz shaxs deb e’tirof etish uchun quyidagi to’rt shart mavjud bo’lishi lozim.

• Birinchi shart — fuqaro mehnatga qobiliyatli bo’lishi va amaldagi qonun hujjatlariga binoan pensiya ta’minoti huquqiga ega bo’lmasligi kerak.
• Ikkinchi shart — fuqaro ishga va ish haqiga (mehnat daromadiga) ega bo’lmasligi lozim.
• Uchinchi shart — fuqaro ishlashga tayyor bo’lishi lozim. Fuqaroning ishlashga tayyor ekanligini, uning mahalliy mehnat organiga ish qidirib rasmiy murojaat qilishi, belgilangan muddatlarda mehnat organida qaytadan ro’yxatdan o’tib turishi va mehnat organlari tomonidan taklif qilingan maqbul ishni qabul qilish holatlari tasdiqlaydi.
• To’rtinchi shart — fuqaro barcha tegishli hujjatlarni taqdim qilgan holda mahalliy mehnat organida ish qidiruvchi shaxs sifatida ro’yxatdan o’tishi lozim.

Ишчи кучи бозори

Бу хўжалик фаолияти жараёнида “ишчи кучи” товари эгалари ва унинг асосий истеъмолчилари – давлат ва тадбиркорлар ўртасида меҳнат шароитлари ва унга ҳақ тўлаш миқдорлари, ишчиларнинг малака даражаси, улар томонидан бажарилаётган ишларнинг ҳажми, интенсивлиги ва масъулият даражаси бўйича таркиб топувчи ижтимоий-иқтисодий муносабатларнинг мураккаб тизимидир.

Ишсизлик ва унинг турлари. Ишсизлик даражасини аниқлаш.
Ишсизлар
Улар меҳнатга лаёқатли бўлиб, ишлашни хоҳлаган, лекин иш билан таъминланмаганлар.
Ишсизлик турлари
Ишсизлик даражаси
Бу ишсизлар сонининг ишчи кучи таркибидаги улушидир.
Ўзбекистонда ишчи кучи бандлигини таъминлаш ва ишсизларни ижтимоий ҳимоялаш борасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари.
950 мингдан ортиқ;
600 мингдан зиёди;
210 мингдан ортиқ.
32 фоиз;
1,3 баробар.

Nazorat va muhokama uchun savollar

• Ish bilan bandlikning asosiy nazariyalari nimalardan iborat?
• Aholini ish bilan bandligi va uning asosiy turlari, shakllari haqida nimalarni bilasiz?
• Ish bilan band bo’lishning qanday asosiy omillarini bilasiz?
• Ish bilan bandlik va uni boshqarish mexanizmi nimalardan iborat?
• Neoklassik va neokenslar nazariyasi nuqtai nazaridan ommaviy ishsizlikning sabablari qaysilar?
• Ishsizlikning o’sishi bilan iqtisodiy pasayish o’rtasida aloqa bormi?
• Ishsizlikni kamaytirishning asosiy yo’nalishlarini aytib bering.
• Ishsizlikni bozor tomonidan tartibga solinishiga davlatning bevosita aralashuvini nima taqozo etadi?
• O’zbekistonda ishsizlikning qanday darajasini tabiiy deyish mumkin? 10.O’zbekistonda ishsizlikni kamaytirish bo’yicha qanday chora-tadbirlar amalga
• oshirilmoqda?