5-маруза. Бозор иқтисодиётида Ўзбекистонда мулкий муносабатларнинг ривожланиши

Auksion narxi — auksionda sotilgan tovarning «kim oshdi» narxi.
Bazis narxi — bitimlar tuzilgan paytda belgilangan narx.
Birja narxi —birja kotirovkasi va unga birja kontraktidan tovarning sifati, olib kelib berish joyi va boshqa o‘zgarishlarga qarab chegirma qilingan yoki ustama qo‘shilgan narxlar.
Kotirovka narxi — ma'lum bir davr uchun qayd etilgan o‘rtacha tipik narxlar. Kontrakt baholari asosida aniqlanadi va yangi bitimlar tuzishda (jumladan birjalarda) mo‘ljal bo‘lib xizmat qiladi.
Transfert narxlar — bir kompaniyaning qo‘shma korxonalari yoki bo‘limlari o‘rtasidagi tijoratda qo‘llaniladigan narxlar.
Ayirboshlash narxi — ma'lum bir turdagi tovar va xizmatlarni boshqasiga ayirboshlash uchun beriladigan tovar va xizmatlar miqdoriga belgilanadi.
Hisob-kitob narxi — har bir fyuchers pozisiyasining shu kunga yagona narxi; savdo tugashining oxirgi daqiqalarida tuzilgan narx bitimlari asosida hisob palatasi tomonidan belgilangan narx.
Iqtisodiy tahlil, rejalashtirish va statistikada hamda tadqiqot maqsadlarida joriy narxlar bilan birgalikda taqqoslama narxlardan foydalaniladi. Ulardan foydalanish bozor iqtisodiyoti taqozo qiladigan ob'ektiv zaruriyatdir. Masalan, inflyasiya jarayonida narxlarning qanday o‘zgarganini bilish dolzarb bo‘lib, u taqqoslama narxlar yordamida aniqlanadi.
Irrasional narxlar yer, suv, o‘simlik va hayvonot dunyosi kabi tabiiy resurs va ne'matlarga belgilanadigan narxlarni bildiradi.
Yuqoridagilardan tashqari iqtisodiy hayotda quyidagi narxlardan ham foydalaniladi.

3. Raqobatning turli shakllari sharoitida narxning shakllanish xususiyatlari

• Erkin yoki sof raqobat sharoitida narxning shakllanishi.
• Monopoliya sharoitida narxning shakllanishi.
• Oligopoliya sharoitida narxning shakllanishi.
• Monopsoniya sharoitida narxning shakllanishi.

Davlatning narx siyosati - bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida narxlarni erkinlashtirish va milliy bozor narxlarini jahon bozori narxlariga yaqinlashtirishga qaratiladi.
Ўзбекистонда иқтисодиётни ислоҳ қилишнинг ўзига хос тамойиллари, мамлактдаги иқтисодий вазият ва аҳолининг турмуш даражаси ҳисобга олиниб, нархларни босқичма-босқич эркинлаштириш йўли танлаб олинди.