5 маoруза мавзу: суюыликларни ъайдаш

Концентрацияси х1 бўлган дастлабки аралашма қайнаш ҳарорати t1 гача иситилганда, суюқлик билан мувозанатда бўлган буғнинг ҳолати аниқланади (b нуқта). Бу буғ конденсация қилинганида концентрацияси х2 га тенг бўлган суюқлик ҳосил бўлади (х2> х1). Демак, суюқлик енгил учувчан компонент билан бирмунча тўйинган бўлади. Бу суюқлик ҳам қайнаш ҳарорати t2 гача иситилганда буғ ҳосил бўлади (d нуқта), буғ конденсацияланганда х3 таркибли суюқлик олинади (х3>х2). Шу йўл билан бирин-кетин бир неча марта суюқликни буғлатиш ва буғни конденсациялаш жараёнларини ўтказиш орқали тайёр маҳсулот – дистиллят олиш мумкин. Дистиллят асосан енгил учувчан компонентдан ташкил топган бўлади.

• Концентрацияси х1 бўлган дастлабки аралашма қайнаш ҳарорати t1 гача иситилганда, суюқлик билан мувозанатда бўлган буғнинг ҳолати аниқланади (b нуқта). Бу буғ конденсация қилинганида концентрацияси х2 га тенг бўлган суюқлик ҳосил бўлади (х2> х1). Демак, суюқлик енгил учувчан компонент билан бирмунча тўйинган бўлади. Бу суюқлик ҳам қайнаш ҳарорати t2 гача иситилганда буғ ҳосил бўлади (d нуқта), буғ конденсацияланганда х3 таркибли суюқлик олинади (х3>х2). Шу йўл билан бирин-кетин бир неча марта суюқликни буғлатиш ва буғни конденсациялаш жараёнларини ўтказиш орқали тайёр маҳсулот – дистиллят олиш мумкин. Дистиллят асосан енгил учувчан компонентдан ташкил топган бўлади.

Диаграммадаги юқориги эгри чизиқ буғ фазасининг таркибини белгилайди, пастки эгри чизиқ эса қайнаш ҳароратларини ифодалайди. Бу диаграмма ёрдамида бирин-кетин бир неча марта конденсациялаш ва буғлатиш жараёнларини ўтказиш орқали таркиби асосан қийин учувчан компонентдан ташкил топган қолдиқ суюқлик олиш мумкин.

• Диаграммадаги юқориги эгри чизиқ буғ фазасининг таркибини белгилайди, пастки эгри чизиқ эса қайнаш ҳароратларини ифодалайди. Бу диаграмма ёрдамида бирин-кетин бир неча марта конденсациялаш ва буғлатиш жараёнларини ўтказиш орқали таркиби асосан қийин учувчан компонентдан ташкил топган қолдиқ суюқлик олиш мумкин.
• Кўп марта буғлатиш жараёнини кўп поғонали қурилмаларда олиб бориш мумкин. Бироқ бундай қурилмалар қатор камчиликларга эга: ўлчами катта, юқори концентрацияли моддалар (дистиллят ёки қолдиқ) нинг чиқиши кам, атроф муҳитга кўп миқдорда иссиқлик йўқолади.

Назорат саволлари

• Суюқликларни ҳайдаш жараёнини саноатда ишлатилиши.
• Суюқлик ҳайдаш неча турга бўлинади?
• Дистиллят деб нимага айтилади?
• Енгил учувчан компонент деб нимага айтилади?
• Қийин учувчан компонент деб нимага айтилади?
• Қандай шароитларда оддий ҳайдаш усули ишлатилади?
• Оддий ҳайдаш неча турга бўлинади?
• Коновалов қонунларини изоҳлаб беринг.
• Суюқлик ҳайдашни қандай махсус усуллари бор?
• Дистилляция ва ректификация ўртасида қандай фарқ бор?