5 Excelda formula bilan ishlash Excelda formula va funktsiyalar bilan ishlash

5) Excelda formula bilan ishlash

Excelda formula va funktsiyalar bilan ishlash.

Excel EJ kataqlaridagi ma‘lumotlar - matnlar, sonlar va formulalar bilan tuldiriladi. Ba‘zan katakdagi kiymatlar ustida ayrim hisoblashlarni bajarish zaruriyati tugiladi, bunday hollarda formulalardan foydalaniladi.

Umuman ixtiyoriy yacheykadagi sonlarni hisoblash yoki formulalarni hisoblash uchun “=” (тенглик) belgisidan foydalanadi.

Masalan, A5 yacheykadagi sonni D7 yacheykadagi songa ko’paytirish uchun kerakli kattakka quyidagicha yoziladi;

=А5*D7.

sinx²+lnx+7,5 ifodani х – ning kiymati B6 yacheykada turganda quyidagicha yozib hisoblanadi;

=(sin(B6^2)+ln(B6)+7,5)
Excelda ishlatiladigan arifmetik amallar belgilari quyidagilar:

+ – qo’shish;

– - ayirish;

* – ko’paytirish;

/ – bulish;

^ – darajaga kutarish

& - bir necha kattakdagi matnlarni birlashtirish .
Ushbu rasmda E2 katagida olingan jihozlarning qaysi formula bilan hisoblanganligi formula katorida ko’rsatilgan, ya‘ni =C2*D2

Exceldagi asosiy matematik statistik funktsiyalar quyidagilar:

SUM (argument)-yacheykadagi sonlarni qo’shish, summasi

AVERAGE (argumentlar ro’yxati) - urta kiymatni hisoblash;

MAX (argumentlar ro’yxati) - maksimal kiymatni hisoblash;

MIN (argumentlar ro’yxati)- minimal kiymatni hisoblash;

SQRT (son)- kvadrat ildizni hisoblash;

FACT (son)-sonning faktorialini hisoblash;

RAND (tasodifiy son)-tasodifiy sonni chiqarish (0 va 1 orasidan);

ABS (son) - sonning absalyut kiymati hisoblash;

LN (son) - natural logorifmni hisoblash;

EXP (son) - sonning eksponentasini topish;

SIN (son)- sonning sinusini hisoblash;

COS (son)- sonning kosinusini hisoblash;

TAN (son)- sonning tanginisini hisoblash va xokozo bu yerda yana bir qancha funktsiyalarni kiritish mumkin.

Bundan tashkari mantiqiy amalarni bajaruvchi funktsiyalar ham mavjud. Bular IF, AND, OR, NOT, FALSE va TRUE.

1) Microsoft ACCESS HAKIDA UMUMIY

MA`LUMOTLAR

MBBT Access ning barcha vazifalari va imkoniyatlarini urganib uni ishlatish texnologiyasi bilan tanishib chikamiz, hamda olib boriladigan amaliy mashgulotlarni shu MBBT da tashkil etishni tavsiya kilamiz. Buning uchun avvalo Microsoft Access bajaradigan vazifalari, uning oynasi va ish yurituvchi asosiy ob‘ektlari

Access 9x (umumlashgan versiyasi) oynasi 6 ta ob‘ektdan iborat bo’lib, asosan shular bilan ish yuritiladi. Bular: Таблица (jadval), Запрос (surov), Форма (forma), Отчет (hisobot), Макрос (makro komanda) va Модул.

Таблицы (Jadval)- MBning ma‘lumotlar saqlaydigan asosiy ob‘ekti;

Запросы (So’rov) - МБ даги маълумотларни тартиблаш, бирор керакли маълу-мотни кидириб топиш каби вазифаларни бажаради.

Формы – MBga yangi ma‘lumotlar kiritadi, yoki joriy MBdagi ma‘lumotlar ustida foydalanuvchi uchun qulay bo’lgan turli-tuman shaqldagi formalar yaratadi. Demak, forma – ekran ob‘ekti bo’lib, elektron blank тарзида ифодаланиб, унда маълумотлар киритиладиган майдон мавжуд ва шу майдонларга керакли маълумотлар жойлаштирилади ва жадвал шу тарика хосил килинади.

Отчеты (hisobot) - MB tarkibidagi ma‘lumotlardan keraklisini printerga chiqaruvchi kogozdagi asosiy hujjat.

Модули - Visual Basic дастурлаш мухитида ёзилган дастур булиб, ностандарт операцияларни фойдаланувчи томонидан бажарилишига имкон яратади,

Макрокоманда - bir kator buyruklar majmui asosida hosil bo’lgan makrobuyruk bo’lib, foydalanuvchi tomonidan jadval tuzishda juda kiyin xal kilinadigan jarayonlarni yechadi.

Sanab utilgan ob‘ektlar ustida ishlash uchun oynaning ung tomonida Открыть (ochish), Конструктор va Создать (yaratish) degan tugmachalar joylashgan. Demak, bu tugmalar Access ning ishlash tartibini ifodalaydi.

Открыть tugmasi bosilsa, joriy ob‘ekt kuz oldimizda namoyon bo’ladi. Agar bu ob‘ekt jadval bo’lsa, uni ko’rib yangi ma‘lumotlar kiritish yoki avvalgisini o’zgartirish imkoniyati hosil bo’ladi

Конструктор tugmachasi bosilsa, u holda ob‘ektning tuzilmasi namoyon bo’ladi. Agar ob‘ekt jadval bo’lsa, unga yangi maydon kiritish yoki olib tashlash mumkin. Bordiyu форма bo’lsa, u holda boshqarish elementlarini tashkil etadi. Ammo bu xol foydalanuvchilar uchun emas, balki MBni tashkil etuvchilarga ko’prok foydali.

Создать tugmasi bosilsa, u holda yangi ob‘ektlar tuzish, uni boshqarish lozim bo’ladi.
2)

Tarmoq - bu ikki yoki undan ortiq qurilmalarni bog'lanishidan hosil bo'ladigan aloqadir. Bunga misol qilib ixtiyoriy narsa olish mumkin. Masalan bir kompyuterdan boshqasiga ma'lumot uzatish yoki bir necha kishilik yoki jamoaviy o'yinlarni o'ynash imkoniyati mavjud. 2ta insonni telefon orqali suhbat qurishida ham asosi sifatida tarmoq yotadi. Qisqacha aytadigan bo'lsak, har qanday qurilmani boshqa qurilmalar bilan aloqa qilishida tarmoq tushunchasi yotadi.
Tarmoq   arxitekturasi

Kompyuterlarni tarmoqqa  ulash jarayonida juda  ko’p 

operatsiylarni   amalga   oshiriladi ya’ni   kompyuterdan 

kompyuterga   axborotlarni  uzatilishi   to’liq  ta’minlanadi. 

Qandaydir  ilovalar  bilan  ish olib borayotgan foydalanuvchiga nima  qanday amalga oshirilayotganining farqi yo’q albatta.

Uning  uchun  faqat  boshqa  ilovaga  ega  bo’lish  yoki 

tarmoqda  joylashgan  boshqa  kompyuter  resurslariga  ega 

bo’lish  mavjuddir. Aslida  esa  hamma  uzatilayotgan  axborot  ko’p  ishlov  berish  bosqichlaridan  o’tib  boradi. Avalambor  u  bloklarga  ajratilib  har  biri  alohida  boshqarish  axboroti  bilan  ta’minlanadi.  Hosil  bo’lgan  bloklar  paket 

sifatida  jihozlanadi,  bu  paketlar  kodlashtiriladi,shundan  so’ng elektr  signallari  yoki  yorug’lik  signali   yordamida tanlangan 

ega  bo’lish  usulida  tarmoq  orqali  uzatiladi,  ya’ni  qabul 

qilingan  paketni  qaytatdan  bloklangan  axborotlari  tiklanib,  bloklar  axborotlar  ko’rinishida  ulanadi  va  shundan so’nggina boshqa   ilovaga  foydalanish  uchun  tayyor  bo’ladi.

3 )

Axborotlar tizimlari jamiyat paydo bo’lgan paytdan boshlab paydo bo’lgan paytdan boshlab mavjud bo’lgan, chunki rivojlanishning turli bosqichida jamiyat uz Boshqaruvi uchun tizimlashtirilgan, oldindan tayеrlangan axborotni talab etgan . Bu ayniksa ishlab chiqarish jaraеnlari - moddiy va madaniy nе`matlarni ishlab chiqarish bilan boglik jaraеnlarga tеgishlidir. CHunki ular jamiyat rivoji uchun xaеtiy muxim ahamiyatga ega. Iqtisodiy axborot tizimi nima ekanligini tushunib olish uchun eng avvalo uning iqtisodiy ob`yеktini Boshqarish tizimidagi tutgan urnini aniqlab olish lozim. Bu ob`yеkt moddiy va nomoddiyishlab chiqarish bilan boglik.

Kibеrnеtik yendashuvga muvofiq Boshqaruv tizimi Boshqaruv ob`yеkti yig’indisini va Boshqaruv sub`еkti, Boshqaruv apparatini o’zida namoеn etadi. Sunggisi maqsadlarni shakllantiruvchi, rеjalarni ishlab chiquvchi, qabul kilingan karorlargatalablarni moslashtiruvchi, shuningdеk ularning bajarilishini nazorat kiluvchi xodimlardan tashkil topadi.

Axborot tizimi - Boshqarish funksiyasini amalga oshirish uchun xodimlarni turli hil axborot bilan ta`minlovchi ob`yеkt haqidagi axborotni yigish, uzatish va Qayta ishlash bo’yicha ma`lumotlar va kommunikasiyaviy tizimni o’zida namoеn etadi. Avtomatlashtirilganlik darajasiga qarab kulda kilinadigan, avtomatlashtirilgan va avtomatik axborot tizimlari bor ,
Axborot tizimi — belgilangan maqsadga erishish yulida axborotni yig’ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo’llaniladigan usullar, vositalar va shaxslarning o’zaro bog’langan majmuasidir.

4)

Dasturiy taʼminot yoki SOFTWARE bu Komputerda maʼlum bir turdagi vazifani bajarish uchun ishlab chiqilgan vositadir. Aynan shu dasturiy taminotgina Komputer — „quruq temir“ degan atamani yoʻqqa chiqargan. Dasturiy vositalar Komputer tomonidan qoʻllaniladigan barcha dasturlar toʻplamidir. Ingiliz tilida bu atama SOFTWARE yaʼni „soft“-yumshoq, „ware“-"mahsulot" degan maʼnoni bildiradi. Dasturiy taʼmonot 3 guruhga boʻlinadi : 1-Sistema dasturlari (unga turli yordamchi vazifalarni bajaruvchi dasturlar kiradi : Task Manager (Windows OSda mavjut)), 2-Amaliy (unga foydalanuvchiga aniq bir foydalanish sohasida maʼlumotlarga ishlov berish va qayta ishlashni amalga oshiruvchi dasturlar, masalan : Microsoft Office, Adobe CC), 3-Uskunaviy dasturlar (bular dasturlash uchun ishlatiladigan dasturlar)

Dasturiy ta'minot-kompyuterning ikkinchi muhim qismi bo’lib, u ma'lumotlarga ishlov beruvchi dasturlar majmuasini va kompyuterni ishlatish uchun zarur bo’lgan hujjatlarni o’z ichiga oladi. Dasturiy ta'minotsiz har qanday kompyuter bamisoli bir parcha temirga aylanib qoladi.

Kompyuterning apparat va dasturiy ta'minoti orasida bog’lanish interfeys deyiladi Kompyuterning turli texnik qismlari orasidagi o’zaro bog’lanish — apparat interfeysi, dasturlar orasidagi o’zaro bog’lanish esa — dasturiy interfeys, apparat qismlari va dasturlar orasidagi o’zaro bog’lanish — apparat dasturiy interfeys deyiladi.

Shaxsiy kompyuterlar hakida kompyuter tizimi bilan ishlashda uchinchi ishtirokchini, ya'ni insonni (foydalanuvchini) ham nazarda tutish lozim. Inson kompyuterning xam apparat, xam dasturiy vositalari bilan muloqotda bo’ladi. Insonning dastur bilan va dasturni inson bilan o’zaro muloqoti — foydalanuvchi interfeysi deyiladi.

Barcha dasturiy ta'minotlarni uchta kategoriya bo’yicha tasniflash mumkin:

—Tizimli dasturiy ta'minot;

— amaliy dasturiy ta'minot;

— dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari.

Tizimli dasturiy ta'minot (Sistem software) — kompyuterning va kompyuter tarmoqlarining ishini ta'minlovchi dasturlar majmuasidir.

Amaliy dasturiy ta'minot (Aplication program paskage) — bu aniq bir predmet sohasi bo’yicha ma'lum bir masalalar sinfini echishga mo’ljallangan dasturlar majmuasidir.

Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari — yangi dasturlarni ishlab chiqish jarayonida qullaniladigan maxsus dasturlar majmuasidan iborat vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy vositalari bo’lib xizmat qiladi, ya'ni ular dasturlarni ishlab chiqish,saqlash va joriy etishga mo’ljallangan

Tizimli dasturiy ta'minot (TDT) quyidagilarni bajarishga qaratilgan:

— kompyuterning va kompyuterlar tarmog’ining ishonch­li va samarali ishlashini ta'minlash;

— kompyuter va kompyuterlar tarmog’i apparat qismining ishini tashkil qilish va profilaktika ishlarini bajarish.

Tizimli dasturiy ta'minot ikkita tarkibiy qism­dan — asosiy dasturiy ta'minot va yordamchi(xiz­mat ko’rsatuvchi) dasturiy ta'minotdan iborat. Asosiy dasturiy ta'minot kompyuter bilan birgalikda etkazib berilsa, xizmat ko’rsatuvchi dasturiy ta'minot alohida, qo’shimcha tarzda olinishi mumkin.

Asosiy dasturiy ta'minot (baze software) — bu, kompyuter ishini ta'minlovchi dasturlarining minimal to’plamidan iborat.

Ularga quyidagilar kiradi:

— operatsion tizim (OT);

— tarmoq operatsion tizimi.

Yordamchi dasturiy ta'minotga asosiy dasturiy ta'minot imkoniyatlarini kengaytiruvchi va foydalanuvchining ish muhitini (interfeysni) qulayroq tashkil etuvchi dasturlar kiradi. Bular tashxis qiluvchi, kompyuterning ishchanligini oshiruvchi, antivirus, tarmoq ishini ta'minlovchi va boshqa dasturlardir.

Shunday qilib, sistemaviy dasturiy ta'minotni sxematik ravishda quyidagicha tasvirlash mumkin.