5-bo’lim. Suxbatlashish san’ati “G’iybatchi sizga boshqalar

Vaqtni his qilish va boshqarish 
Og'zaki muloqotda ma'ruzachi muloqot qilish uchun sarflangan vaqtni 
doimo yodda tutishi kerak. Vaqt chegarasiga rioya qilish uchun ma'ruzachi o'z 
so'zlarini ishlatishni oqilona va tog’ri rejalashtirishi kerak. Tinglovchilar suhbat 
yoki taqdimotning biron bir qismini shoshqaloq bilan amalga oshirmaslik kerak. 
Suhbat yoki taqdimot tezligi odatda daqiqada 110-120 so'zdan oshmasligi kerak. 
Ma'ruzachi yechimni muhokama qilish uchun juda tez gapirmasligi ham muhim. 
Shuningdek, muammoni tahlil qilish ham bir xil 
darajada muhimdir va ma'ruzachi tinglovchilar 
muammodan to'liq xabardor degan xayolga 
bormasligi kerak. Bunday taxmin muhokamaning 
tezligiga ham, yo'nalishiga ham ta'sir qiladi. 
Shunday bo’lsa boshqa odamlar o'zlarini noqulay 
his qilishlari, qiziqish va diqqatni yo'qotishlari 
mumkin. Suhbat mazmunli bo'lishi uchun jonli va barcha ishtirok etishi kerak. 
Ma'ruzachi biror narsani muhokama qilayotganda, hatto rasmiylik darajasi 
yuqori bo’lmagan vaziyatlarda ham vaqtni his qilishi kerak. Turli xil ish sharoitida 
ham ma'ruzachi tinglovchi bilan muloqot qilishdan ko’zlangan maqsadni eslab 
qolishi kerak. Tinglovchini hech qachon passiv auditoriya kabi his qilmaslik 
kerak. Yig'ilishlar interaktiv bo'lishi va masaladan masalaga nazorat ostida o'tishi 
kerak. Yakkama-yakka suhbatlarda/munozaralarda suhbatni monopollashtirish 
istagi bo'lmasligi shartdir. Boshqa tomondan, passiv tinglash qiziqishsizlik va 
zerikishni keltirib chiqaradi. Ma'ruzalar, seminarlar va taqdimotlar shunday 
holarlar bo'lsa, tinglovchilarni zerikish va monotonlikdan hazil latifalari yoki 
illyustrativ holatlar qo’shish orqali qutqarish mumkin. 
Xulosa qilish ko’nikmasi
Yakkama-yakka 
suhbatlarda/munozaralarda 
monopoliya qilish istagi 
bo'lmasligi kerak. Boshqa 
tomondan, passiv tinglash 
qiziqishsizlik va zerikishni 
keltirib chiqaradi. 

---

17 
Og'zaki muloqotda, ayniqsa suhbatda, boshqa odamning fikrini tushunish 
kerak. Siz uning fikriga rozi bo'lishingiz yoki qo'shilmasligingiz mumkin, ammo 
mohirona muloqot qilishning birinchi talabi shundaki, ikkinchi tarafning taqdim 
etilgan faktlarni tushunganingizga ishonch hosil qilishidir. Fikr bildirishdan yoki 
boshqalarning fikriga javob berishdan oldin, siz boshqa odamning aytganlarini 
qabul qilishingiz, tahlil qilishingiz va 
baholashingiz kerak. Bu sizga faktlarni boshqa 
odam uchun ularning ahamiyati nuqtai 
nazaridan tushunishga yordam beradi. Bu 
tushuncha boshqa shaxs tomonidan bildirilgan 
fikrlarning tanqidiy xulosasi bo’ladi. Xulosa - 
tushunishni ifodalashning eng yaxshi shakli. 
Bu 
shunchaki 
birovning 
aytganlarini 
takrorlash emas, balki, xulosa qilish - bu butun argumentning markazida 
joylashgan asosiy fikrni - asosiy mavzuni yoki asosiy g'oyani tanlab olishdir. Buni 
muvaffaqiyatli bajarish juda qiyin bo'lib, u juda ko'p mashq qilishni talab qiladi. 
Yozma muloqotda bizda to'liq matn mavjud bo’ladi va kerak bo'lganda uni 
qayta o'qib chiqishimiz mumkin. Avval, biz hujjat nima haqida ekanligini 
tushunishga harakat qilamiz. Keyin, g'oyalar orasidagi mantiqiy munosabatni 
tushunish uchun diqqat bilan qayta o'qiymiz. Nihoyat, biz boshqa barcha g'oyalar 
sabab, oqibat yoki illyustratsiya sifatida bog'liq bo'lgan markaziy g'oyani 
ko'rishimiz mumkin. Xulosa - bu markaziy g'oya va uning boshqa g'oyalar bilan 
aloqasini tushunishdir. 
Og'zaki muloqotda xulosa aloqa jarayonida yetakchi ishoralar va kalit so’zlarni 
tanib olishni va ularni asosiy his tuyg’ular va asl mohiyatni tushunishdan keyin 
ko'rib chiqilgan javobning asosiga aylantirishni o'z ichiga oladi. Bu argumentdagi 
eng markaziy g'oyani aqliy abstraktsiyalash jarayonidir. Xulosa qilish katta 
ahamiyatga ega va muammoni muhokama qilish yoki hal qilish uchun eng zarur 
ko’nikmadir. 
Bizning hayotimizda odamlarga topshirilgan vazifani juda qisqa vaqt ichida 
bajarish buyurilganda tez-tez duch keladigan holatlar mavjud. Masalan, ishchi 
berilgan topshiriqni belgilangan muddatda bajarish mumkin emasligini his qilishi 
mumkin. Keyin ular rahbarini belgilangan muddat tog’ri emasligiga 
ishontirishlari kerak. Agar rahbar qat'iyatli bo'lib, biznes buyurtmalari va 
muddatlariga rioya qilish kerakligini ta'kidlasa, muloqot umidsizlik bilan 
yakunlanadi. Nazoratchi bunday holatda suhbatni nazorat qila olmagan bo'lar edi. 
Biroq, agar rahbar xodimning nuqtai nazarini tushunsa va uning muammolari va 
cheklovlarini tushunishga harakat qilsa, vaziyat boshqacha bo'lar edi. Bu 
Og'zaki muloqotning samaraliligi 
muloqot qilayotgan shaxslarning
nutq qobiliyati bilan bog'liq bo’lib 
yuzma-yuz yoki uchrashuvlarda, 
asosan suhbatni boshqarish asosiy 
mahoratiga bog'liq bo'lib, u boshqa 
odamlar so’zlarining haqiqiy 
ma'nosini qabul qilish va tushunish 
imkonini beradi. 

---

18 
rahbarga xodimining o'z tashvishlarini bildirishda yordam berish orqali xodimni 
rag'batlantirishga imkon beradi. Bu, shuningdek, rahbarga nima uchun 
belgilangan muddatda bajarilishi kerakligini aytib berish imkoniyatini berishi 
mumkin. 
Suhbatni yakunlashning usullaridan biri xodimga uning shaxsiy sharoitlari 
tushunarli ekanligini, lekin ko'rib chiqilayotgan loyiha birinchi o'rinda turishini 
aytishdir. Shunday qilib, rahbar xodimning tashvishlarini qadrlash va tushunish 
orqali muammoni muvaffaqiyatli xulosalashi va uni hal qilishi mumkin. 
Og'zaki muloqotning barcha ko'nikmalari, xoh ular shaxsan, yuzma-yuz 
yoki yig'ilishlarda gapirish bo'ladimi, asosan suhbatni boshqarishning asosiy 
mahoratiga bog'liq bo'lib, shaxslar o’rtasidagi o’zaro muammolarni bartaraf etish 
va kommunikatsiya maqsadiga erishishga yordam beradi.