5-6-Amaliy mashg’ulot Gen injenerligi metodlarida ishlatiladigan fermentlar Restriksion endonukleazalar, restriktazalar

Izokaudomerlar. Umuman boshqa ketma – ketliklarni taniydigan restriktazalar bo‘lib, ular bir xil uchlarni hosilqiladi.

Restriktazalar: nomlanishi

• 
  Restriktazalarning nomlanishi ular aniqlangan bakteriyaturlari nomlarining bosh harflaridan hosil qilinadi. Masalan, Eco – E. coli. Agar o‘ziga xos ta’sir etish xususiyatiga ega bo‘lgan restriktazalar bir turga kiruvchi bakteriyalarning turli shtammlari hujayralarida uchrasa, restriktazalar nomlariga qo‘shimcha xarflar qo‘shiladi. Harfliifodalarketidan yoziluvchi sonlar bir turdagi bakteriyalar tarkibida najrati bolinish ketma – ketligiga qarab ifodalanadi. Masalan, HaeI, HaeII va HaeIIIH. Aegipticus bakteriyasidan.
  

Sun’iyrestriktazalar

• 
  Gen injenerligida DNK – ulovchi (“misbarmoq”) vaDNK- kesuvchi domenlarini bir – biri bilan bog‘lash yo‘li bilan olinayotgan sun’iy restriktazalardan keng foydalanilmoqda. “Misbarmoq”, ya’ni DNK – ulovchi domeni shunday loyihalanganki, u istalgan DNK ketma – ketligini tanish va unga ulanish xususiyatiga ega. Bunday nukleazalar sun’iy restriksiya fermentlari bo‘lmish TALLENlardir. Ular TALeffektori va DNK – kesuvchi domenlarni o‘zaro bog‘lash yo‘li bilan olinadi.
  

• 
  RNKni “tog‘irlash” bo‘yicha ishlovchi endonukleazalar.
  

Odam hujayralari genomini taxrir qilishda shuningdek CRISPR-Cas tizimidagi endonukleazalardan ham foydalaniladi. Ular DNKning ma’lum ketma – ketligini RNKga komplementar ravishda “tog‘irlash” orqali kesadi. “Misbarmoq” va TALLENlarda farqli ravishda CRISPR-Cassistemasi DNKni tanib olishi uchun ma’lum bir RNK “yoriqnomasi” ni hosil qilib olish kifoya.