5 – laboratoriya mashg’uloti mavzu: Kommutator uchun manbaviy xavfsizlik choralarini qo‘llash

 

Mashg’ulotini bajarilish tartibi 

1.  Boshlong‘ich ma’lumotlarni olish. 

2.  Mavzu bо‘yicha nazariy va umumiy ma’lumotlar bilan tanishish. 

3.  Berilgan ma’lumotlarni kompyuterga kiritish. 

4.  Xisob ishlarini bajarish. 

5.  Tegishli xulosa chiqarish. 

 

Kerakli jixozlar 

1.  Kompyuter. 

2.  Cisco Packet Tracer dasturi. 

 

Umumiy ma’lumotlar 

Kommutator  –  2-sathning  universal  qurilmasidir.  Eng  oddiy  ishlatish 

hollarida bir nechta tugunlarni ulash uchun markaziy nuqta sifatida kontsentratorni 

o‘rnini  bosadi.  Murakkabrooq  hollarda  rezerv  kanallarni  hosil  qilish,  nazorat  va 

xizmat ko’rsatish, hamda VLAN larni birlashtirish uchun kommutator bir yoki bir 

---

 

2 

 

nechta  kommutatorga  ulanadi.  Kommutator  uning  vazifasidan  qatiy  nazar  barcha 

tipdagi trafikni birday qayta ishlaydi. 

Kommutator MAC-adresga mos holda trafikni uzatadi. Har bir kommutator 

yuqori  ishlab  chiqaruvchi  xotirada  MAC-adreslar  jadvalini  yuritadi,  u  assotsiativ 

xotira  deb  ataladi  (CAM).  Kommutator  kiruvchi  kadrlar  va  ular  olingan  port 

raqamlarining  manba  MAC-adreslaridan  foydalanib  har  aktivlashganda  jadvalni 

qayta tuzadi 

Agar  ma’lum  bir  vaqt  oralig‘ida  MAC-adreslar  jadvalidagi  yozuvlardan 

foydalanilmasa  kommutator  ularni  jadvaldan  o‘chirib  tashlaydi.  Bu  vaqt  eskirish 

taymeri deb ataladi, yozuvning o‘chirilishi eskirish deb ataladi. 

Bir  adresli  kadr  portga  kelishi  bilanoq  kommutator  kadrda  manba  MAC-

adresini  topadi.  So’ng  u  MAC-adreslar  jadvalida  qidiruvni  amalga  oshiradi  va 

adresga mos yozuvni topadi. 

Agar  jadvalda  MAC-adres  bo‘lmasa,  kommutator  MAC-adresni  va  port 

raqamini  qo‘shadi,  hamda  eskirish  taymerini  qo‘shadi.  Agar  manbaning  MAC-

adresi bo‘lsa, kommutator eskirish taymerini tashlab ketadi. 

Tugun  kommutator  portiga  ulanganida  ajratilgan  ulanish  hosil  qilinadi. 

Qachonki ikkita ulangan tugunlar bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlashganda, kommutator 

kommutatsiyalash  jadvaliga  murojat  qiladi  va  virtual  ulanish  yoki  portlar  orasida 

mikrosegment hosil qiladi. 

Kommutator  to  seans  tugaguncha  virtual  kanalni  uzmay  ushlab  turadi.  Bir 

nechta  virtual  kanallar  bir  vaqtning  o‘zida  aktiv  bo‘lishi  mumkin.  Kolliziyalar 

miqdorini  kamaytirilishi  va  bir  nechta  parallel  ulanishlarni  uzmay  ushlab  turilishi 

hisobiga  mikrosegmentatsiya  o‘tkazish  polosasidan  foydalanish  koeffitsiyentini 

yaxshilaydi.  

Kommutatorlar  simmetrik  va  asimetrik  kommutatsiyani  ushlab  turishi 

mumkin.  Barcha  portlari  bir  xil  tezlikda  ishlovchi  kommutatorlar  simmetrik  deb 

ataladi.  Biroq  ko‘pgina  kommutatorlar  ikki  yoki  undan  ortiq  yuqori  tezlikdagi 

portlarga ega bo‘ladi. Bu yuqori tezlikdagi portlar yoki pog‘onalashga mo‘ljallangan 

---

 

3 

 

portlar  o‘tkazish  polosasiga  talab  yuqori  bo‘lgan  chegaralarga  ulanish  uchun 

ishlatiladi. Bunday portlarni qo‘llanilish sohalari: 

•  boshqa kommutatorlarga ulanish;  

•  serverlar yoki server fermalari bilan aloqa kanallari;  

•  boshqa tarmoqlarga ulanish.  

Turli  tezlikda  ishlovchi  portlarni  ulash  uchun  assimetrik  kommutatsiydan 

foydalaniladi. Turli tezlikdagi portlar orasida bufer hosil qilish uchun kommutator 

zarur  bo‘lganda  xotirada  axborotni  saqlab  qoladi.  Assimetrik  kommutatorlar 

birlashgan tarmoqlarda keng tarqalgan.