4. Sug’oriladigan yerlarda kuzgi bug’doy hosildorligiga sug’orish tartibini ta’siri doc

Sug’orish  rejimi.

  Ko’p  yillik  tajribalar  va  amaliyot  O’zbekiston  sharoitida 

yuqori  hosil  olishda  asosiy  belgilovchi  omil  suv  ekanligini  ko’rsatadi.  Kuzgi 

bug’doy suvni vegetasiya davrida bir tekis sarflaydi. O’simlik kuz davrida o’rtacha 

850-900  m

3

/ga,  qish  davrida  1162-1230  m

3

/ga,  bahor-yoz  davrida  3834-3799 

m

3

/ga suv sarflaydi (N.Xalilov, 2005). 

O’simliklar  o’suv  davrida  suv  sarfi  sug’orish  rejimiga,  ekish  muddatlariga, 

o’g’itlar me’yoriga va boshqa omillarga bog’liq holda o’zgaradi. 

O’zbekistonga  kuzgi  bug’doy  urug’larini  optimal  muddatlarda  ekib,  qisqa 

vaqt  davomida  bir  tekis  qiyg’os  undirib  olish  va  doimiy  sovuqlar  tushguncha 

o’simlikning  tuplanib,  chiniqish  fazasini  to’la  o’tishini  ta’minlash  yuqori  hosil 

yetishtirishda asosiy vazifalardan biridir. 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

Ekishdan  oldin  gektariga  1200-1500  m

3

  me’yorida  o’tkazilgan  nam 

to’playdigan sug’orishlar yuqori hosil shakllanishini ta’minlaydi. 

Samarqand  viloyatida  o’tkazilgan  tajribalarda  nam  to’playdigan  sug’orishlar 

gektariga 1200  m

3

  me’yorda o’tkazilganda Intensivnaya navidan 66,3 s/ga  va ular 

o’tkazilmaganda 46,8 s/ga hosil olinib, qo’shimcha hosil 18,5 s/ga bo’lgan. Bunda 

nam  to’playdigan  sug’orishlar  o’tkazilgan  va  o’tkazilmagan  maydonlar  ham 

bahorda uch marta gektariga 750 m

3

 me’yorda sug’orilgan. 

Nam to’playdigan sug’orishlar ekishdan bir necha hafta oldin boshlanadi va u 

tugatilgandan  keyin  yerni  haydash  va  ekishni  o’z  vaqtida  o’tkazish  uchun  yetarli 

davr qolishi kerak. 

Ekishdan oldin o’tkaziladigan sug’orish me’yorlarini belgilashda o’simlikning 

kuz davrida nam bilan yaxshi ta’minlanishi zarurligi hisobga olinadi. 

Ko’plab  o’tkazilgan  tajribalarda,  tuproq  bir  metrgacha  namlanganda 

hosildorlik tuproq bir  yarim  va  ikki  metr chuqurlikda  namlangandagi bilan bir  xil 

bo’lgan.  Sizot  suvlar  yuza  joylashgan  yerlarda  nam  to’playdigan  sug’orishlar 

samaradorligi kamayadi. Bunday hollarda ekishdan oldin o’tkaziladigan sug’orish, 

urug’larni  o’z  vaqtida  va  qiyg’os  undirib  olish  uchun  yetarli  miqdorda,  me’yori 

kamaytirilib o’tkaziladi. O’tmishdosh ekinlar hosili kech yig’ishtirilishi va boshqa 

sabablarga  ko’ra  nam  to’playdigan  sug’orishlar  o’z  vaqtida  o’tkazilmasa  hamda 

kuzgi  bug’doyni  optimal  ekish  muddatiga  oz  vaqt  qolsa,  ekish  oldidan 

o’tkaziladigan  sug’orishlar  me’yori  kamaytiriladi.  Bunday  hollarda,  kuzda 

o’simliklarning  tuplanish  fazasida  gektarigi  300-400  m

3

  me’yorda  sug’orish 

o’tkaziladi.