4-seminar. Ǵáresizlik jıllarında mektepke shekemgi tálimge jańasha jantasıw Reja

4-seminar. Ǵáresizlik jıllarında mektepke shekemgi tálimge jańasha jantasıw
Reja:
1. Tálim túrleri
2. Tálimniń shaxs rawajlanıwına tásiri

Ǵárezsizlik jıllarında mámleketimizde Ózbekstan Respublikasınıń birinshi Prezidenti baslıqlıǵında mámleket hám jámiyet ómirin, atap aytqanda, tálim sistemasın tupten jańalaw hám reformalaw boyınsha úlken jumıslar ámelge asırıldı. Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarındayoq Prezidentimiz kadrlar tayarlawdıń zamanagóy birden-bir sistemasın jaratıw ideyasın ilgeri jıljıtıp: «Tálim beriwdiń ruwxıy, etikalıq hám kásip ilmiy tájriybesi boyınsha tárbiyalawdıń ulıwma jańa sisteması islep shıǵilıwı zárúr. Sapa tárepinen pútkilley jańa oqıw das túrleri jaratılıwı dárkar», dep aytıp ótken edi. Mámleketimiz basshısınıń bul pikirleri keyinirek tálim-tárbiya tarawına tiyisli kóplegen nızamlardıń, tiyisli normativ hújjetlerdiń, eń áhmiyetlisi, dúnya jámiyetshiligi tárepinen tán alınǵan Kadrlar tayarlaw milliy programmasınıń jaratılıwına metodologik tiykar retinde xızmet etdi. Bul programmada mektepge shekem hám mektep, orta arnawlı hám kásip-óner hám de joqarı tálimdi úsh basqıshda reformalawdı, bes basqıshlı tálim sistemasın jaratıw názerde tutılǵan edi.

Ózbekstanda mektepge shekem tálim mákemeleriniń zamanagóy sisteması :

• 
  Mektepge shekem tálim hám baslanǵısh tálim shólkemi (balalar bog'chasi – mektep);
  
• 
  bir neshe ústin turatuǵın jóneliste iskerlik jurgiziwshi mektepge shekem tálim (kórkem-estetik, tillerdi úyreniw hám sport baǵdarları hám h. k];
  
• 
  Tárbiya fizikalıq hám psixik rawajlanıw daǵı iyiwlerdi kvalifikatsion jaqsılaytuǵın tiklovchi túrdegi balalar bog'chasi;
  
• 
  medicinalıq -gigiyenik, profilaktikalıq hám salamatlandırıw ilajları arqalı jismonan hálsiz balalarǵa qaray tu~ rish hám olardıń sawlıgın qayta tiklewge jóneltirilgen balalar bog'chasi;
  
• 
  birlestirilgen túrdegi balalar bog'chasi (birlestirilgen túrdegi balalar bog'chasiga rawajlantiruvchi, tiklovchi hám rawajlantıratuǵın gruppalar ulıwmalastırılǵan kóriniste kiredi)
  

Buǵan baylanıslıǵı milliy programma konsepsiyası Ózbekstan Respublikasınıń birinshi Prezidenti tárepinen 1997-jıl Joqarı Jıynalıstıń IX sessiyasında «Bárkámal áwlad - Ózbekstan rawajlanıwınıń tiykari» atlı lekciyasında tiykarlab berildi. Oǵan qaray, mámleketimizde kem ushraytuǵın, dúnyada uqsawı joq úzliksiz tálim sisteması jaratıldı. Mektepge shekem tálim úzliksiz tálim sistemasınıń dáslepki basqıshı esaplanadı. Onıń tiykarǵı maqseti - bala shaxsınıń hár tárepten rawajlanıwın támiyinlew, qábiletlerin ámelge shıǵarıw, oqıwǵa, turaqlı tálim alıw ushın zárúr bolǵan kónlikpelerdi qáliplestiriw hám mektepte tabıslı oqıw ushın tayarlawdan ibarat. Mektepge shekem tálim mákemeleri balalardıń bilimi hám ámeliy kónlikpelerin qáliplestiriw menen birge, olardı patriotlıq, ǵárezsizlik ideyalarına sadıqlıq, tariyxımız hám bay ruwxıy -bilimlendiriw miyraslarımız hám qádiriyatlarimizga joqarı húrmet ruwxında tárbiyalawda zárúrli orın tutadı.
Mektepge shekem tálim mákemeleri iskerliginiń qanuniy tiykarları «Tálim tuwrısında»gi Nızam (1992-y.), Kadrlar tayarlaw milliy programması (1997-y.), «Mektepge shekem tálim tuwrısında»gi Konsepsiya (2008/ 2011), ministrler Mákemesiniń 2017-jıl 19 -iyuldagi 528-san sheshimine " Mámleket mektepge shekem tálim shólkemi tuwrısında" gi NIZOM (2017),
" Mámleketlik emes mektepge shekem tálim shólkemi tuwrısında NIZOM" «Dáslepki qádem» oqıw programması (2018) hám basqa normativ-huqıqıy hújjetlerde belgilep berilgen. Mısalı, 2008-jılda islep shıǵılǵan «Mektepge shekem tálim tuwrısında»gi Koncepciyada mektepge shekem tálim mákemeleri rawajlanıwınıń ústin turatuǵın baǵdarları, tálimtarbiya jumısların jetilistiriw usıl hám usılları belgilep berilgen bolıp, buǵan baylanıslı ilgeri surilgan mámleket talapları hár bir balanıń jasını itibarǵa alǵan halda rawajlanıw dárejesin anıqlaw, pedagog hám tárbiyashiler jumıs natiyjeliligin asırıw imkaniyatın beredi. ministrler Mákemesiniń 2017- jıl 19 -iyuldagi 528-sanlı sheshimine qaray «Fizikalıq yamasa psixik rawajlanıwda nuqsanı bolǵan balalar ushın qánigelestirilgen mámleket mektepge shekem tálim shólkemi tuwrısında»gi sheshimine tiykarınan usı qaǵıyda fizikalıq yamasa psixik rawajlanıwda nuqsanı bolǵan mektepge shekem jasdaǵı balalardı salamatlandırıwǵa jóneltirilgen qánigelestirilgen mámleket mektepge shekem tálim mákemeleriniń (keyingi orınlarda qánigelestirilgen mektepge shekem tálim shólkemi dep ataladı ) maqseti hám wazıypaların, onıń iskerligin shólkemlestiriw, finanslıq támiynlew hám qánigelestirilgen mektepge shekem tálim shólkemin basqarıw rejimin belgileydi. Qánigeliklashtirilgan mektepge shekem tálim shólkemi tálim-tárbiya beriw, korreksion-pedagogikalıq hám emlew-salamatlandırıw iskerlikti alıp baratuǵın shólkem esaplanadı, Fizikalıq yamasa psixik rawajlanıwda nuqsanı bolǵan balalardı olardıń biliw múmkinshiliklerine muwapıq tárbiyalaw, kemshiliklerdi korreksiyalash, múmkinshiligine muwapıq mektep tálimine tayarlaw, jámiyetke kelisiwine kómeklesiw maqsetinde shólkemlestiriledi.
Tómendegiler qánigelestirilgen mektepge shekem tálim
shólkeminiń wazıypaları esaplanadı :
mektepge shekem tálimge qoyılatuǵın mámleket talapları hám de
olar tiykarında islep shıǵılǵan qánigelestirilgen mektepge shekem
tálim mákemelerinde tálim-tárbiya hám salamatlandırıw
jumıslarına qoyılatuǵın talaplarǵa muwapıq balalardıń tálimtarbiya alıwlariniva korreksion pedagogikalıq jumıstı támiyinlew;
- korreksion tálim-tárbiya procesin shaxsqa jóneltirilgen,
individual tárzde shólkemlestiriw;
- balanıń social -sezimiy rawajlanıwı, turmıslıq qábiletleri
qáliplesiwi ushın zárúr korreksion-rawajlantıratuǵın tálimtarbiya ortalıǵın jaratıw ;
- balanıń fizikalıq yamasa psixik rawajlanıwındaǵı kemshiliklerdi saplastırıw ushın zárúrli korreksion pedagogikalıq jumıstı shólkemlestiriw;
- balalardı socialliq ómirge hám mektep tálimine sapalı tayarlaw.
Ózbekstan Respublikasınıń «Tálim tuwrısında»gi nızamǵa muwapıq, qánigelestirilgen mektepge shekem tálim shólkemi akkreditatsiyasi attestatsiya tiykarında kepillikli mámleket organı tárepinen ámelge asıriladı.
" Mektepge shekem tálim shólkemi tárbiyalaniwshileriniń saw hám qawipsiz awqatlanıwın shólkemlestiriw tuwrısında NIZOM" de mektepge shekem tálim mákemeleri tárbiyalanuvchilarining saw hám qawipsiz awqatlanıwın shólkemlestiriw rejimin belgileydi.
Bul qaǵıyda talapları múlkshilik formasından qaramastan, barlıq túrdegi mektepge shekem taTim mákemelerine salıstırǵanda qollanıladı.