4. Rasmiy-idoraviy va ommaviy axborot vositalari uslubi

So’zlashuv  uslubi.  Oilada,  ko‘cha-ko‘yda  kishilarning  fikr  almashish  jarayonida 

qo‘llanadigan nutq uslubi so’zlashuv uslubi sanaladi. So‘zlashuv uslubi adabiy va oddiy 

so‘zlashuv uslublarini o‘z ichiga oladi. 

Adabiy til me‘yorlariga qat‘iy amal qilingan so‘zlashuv uslubi adabiy so’zlalashuv 

uslubi,  bunday  xusuiyatga  ega  bo‘lmagan  so‘zlashuv  uslubi  esa  oddiy  so’zlashuv 

uslubidir. 

So’zlalashuv  uslubining  o‘ziga  xos  xususiyati  uning  erkinligidir.  So‘zlar  tartibi 

erkin, asosiy maqsadni ifodalovchi gap bo‘lagi ajratib ko‘rsatiladi, fikr so‘zga mantiqiy 

urg`u berish bilan ifodalanadi. Jumlalar qisqa va ta‘sirli bo‘ladi. 

So‘zlashuv  uslubining  har  ikki  turi  ko‘pincha  dialog  shaklida  ro‘yobga  chiqadi. 

Ikki  shaxsning  o‘zaro  so‘zlashuvi  dialogik  nutq  sanaladi.  So‘zlashuv  uslubida  so‘zlar 

ko‘pincha kinoya, piching, qochirmalarga boy bo‘ladi. 

So‘zlashuv  nutqida  ona  tilidagi  bor  imkoniyatlardan  foydalanilsa  ham,  har  bir 

toifaning  nutqida  o‘ziga  xoslik  seziladi:  olimlarning  suhbati  bilan  ishchi,  xizmatchi, 

dehqonning so‘zlashuvida farq bo‘ladi. Hatto erkagu xotinlar so‘zlashuvi o‘rtasida ham 

ba‘zi farqlar bo‘ladi. 

Og`zaki so‘zlashuv uslubi grammatik qurilishi sodda, qisqa, mazmunan ta‘sirchan 

bo‘ladi. Bunda xalq maqollari va masallar, rivoyat va ertaklar, latifa va qo‘shiqlar, so‘z 

o‘yinlari-pichinglar,  hazil  –  mutoyi  balar,  askiya  va  qochirmalar  muhim  manba 

sanaladi. 

Jonli  nutq  jarayonida  uslubiy  bo‘yoq  iboralaridan  (Onaginang  o’rgilsin! 

Qoqindig`ing  bo’lay!)    keng  foydalaniladi.  Jonli  so‘zlashuv  nutqida  «xom»  ibora  va 

gaplar, behayo so‘zlar ham uchraydi. 

Ba‘zan  bunday  qatlamlar  badiiy  asarlardan  ham  o‘rin  oladi:  Hoy  xotin,  tavba 

qildim, endi ichsam, birovdan pul olsam, go’rimda to’ng`iz qo’pay. 

Har holda hamma toifa kishilarning suhbati, so‘z va gaplari tushunarli bo‘ladi. 

Chunki umumiste‘moldagi so‘z, ibora va jumlalardan foydalaniladi.