4-Mavzu: Xizmat ko’rsatuvchi dasturlar va utilitalar. Axborot va kommunikasiy

NC dasturida funktsional tugmalardan foydalanish
NC dasturining eslatma satri funktsional klavishlarni quyidagi vazifalarini foydalanuvchiga eslatib turadi.

F1	Help	-NC haqida kiska ma’lumotlar olish;
F2	Menu	-foydalanuvchining menyusini ekranga chakirish;
F3	View	-matnli va grafikli fayllarni ko’rish;
f4	Edit	-fayllarni taxrirlash;
F5	Copy	-fayllardan yoki faylar guruhidan nusxa olish
F6	RenMov	-fayl va kataloglarni kayta nomlash yoki ko’chirish;
F7	Mkdir	-yangi katalog tashkil etish;
F8	Delete	-faylni, faylar to’plamini va kataloglarni uchirish;
F9	PullDn	-NC ning bosh menyusini (tavsiyanomasini) chakirish;
F10	Quit	-NC dasturidan chikib ketish.

Funktsional klavishlarning ishlatilishiga misollar keltiramiz.
Ajratilgan fayllar gurixidan nusxa olish uchun NC kursori nusxa olinadigan katalog ichga quyiladi va kushni panelga nusxa kuchiriladigan katalog ochib quyiladi, sung F5 klavishi bosiladi. Ekranga nusxa olinadigan fayllarning turgan urni, ularning soni, xajmi va nusxa kuchiriladigan katalogni ko’rsatuvchi ma’lumot chikadi. Nusxa olish uchun [Enter] klavishi bosiladi. Nusxa kuchirmokchi bo’lgan fikrimizdan kaytsak [Esc] klavishini bosib nusxa olishdan voz kechiladi.
Faylni nomini o’zgartirmokchi bo’lsak kursor shu faylga keltirilib F6 klavishi bosiladi va ekranga taqlif belgisi chikkanda klaviaturadan yangi faylni nomi terib yoziladi, sung [Enter] bosilsa faylni nomi uzgaradi hamda ekranda kursor ostidagi faylni nomi uzgargan holda turadi. Panelda biror yangi katalog yaratmokchi bo’lsak F7 klavishi bosiladi, ekranga taqlif belgisi (kursor) chikkandan sung katalogni nomi kiritiladi va [Enter] bosiladi. Natijada paneldagi kataloglar bitta yangi katalogga ko’payadi, ya’ni yangi katalog tashkil etiladi.
Biz yuqorida NC ning imkoniyatlarini, uning panellarini boshqarishni, fayllar guruhini ajratishni, nusxa olishni, kayta nomlashni, uchirishni bajarishni va eslatma satr ya’ni funktsional klavishlarning vazifalarini ko’rib chiqdik.
Hozirgi kunda NC ning yangi versiyalari ishlab chikilmokda va bu versiyalar Windows tizimsida ham ishlaydi, NCning mukammallashgan varianti Windows Commander deb ham ataladi. Bu versiyalarning imkoniyatlari dastlabki versiyalardan bir qancha qulay va yuqorirokdir.
Nazorat savollari:
1. Qobiq dastur deganda nimani tushinasiz?
2. Norton Commander dasturida ishlashning DOSdan qanday avzalliklari mavjud?
3. NCda funksional klavishlarning vazifalari nimalardan iborat?
4. NC dasturidan chiqish qanday amalga oshiriladi?