4-мавзу: танланма кузатиш. Регрессион ва коррелясион таҳлил режа

4-МАВЗУ: ТАНЛАНМА КУЗАТИШ. РЕГРЕССИОН ВА КОРРЕЛЯСИОН ТАҲЛИЛ

Режа:

1. 
   Танланма кузатиш ҳақида умумий тушунча
   
2. 
   Танланманинг репрезентативлиги ва уни таъминлайдиган танлаш усуллари
   
3. 
   Танланма кузатиш хатоларини аниқлаш
   
4. 
   Танланманинг зарурий миқдорини аниқлаш
   
5. 
   Танланма кузатиш натижаларини бош тўпламга тарқатиш усуллари
   

1. Танланма кузатиш ҳақида умумий тушунча

Танланма - бу тўпламдан сайлаб олинган маълум бирликлар сони бўлиб, унинг ҳар бири мазкур тўпламнинг унсуридир. Мустасно ҳол сифатида танланма бутун тўпламни ўз ичига олиши мумкин. Тажриба ва ҳис-туйғуларга асосланган умумий имон комилигига биноан, танланма доимо бошланғич тўплам ҳақида бирор нарса англатади.
Ўрганиладиган тўпламдан этарли миқдорда бирликлар махсус йўллар билан танланиб, улар устида ўтказилган кузатиш маълумотлари асосида бошланғич тўплам ҳақида қониқарли ахборот олиш имконини берадиган усул танланма текшириш деб аталади.
Танланма текшириш умуман қуйидаги мақсадларни кўзлайди:

1. 
   вақт ва маблағни тежаш. Агар танланма кузатишда бош тўпламнинг, масалан, фақат 2 фоиз бирликлари қатнашса, у ҳолда кузатиш ишларининг ҳажми 50 марта (100:2) камаяди, сарфланадиган вақт ва маблағ ҳам деярли шунча марта тежалади;
   
2. 
   текшириш жараёнида сифати бузиладиган ёки фойдаланиш учун бутунлай яроқсиз шаклга келадиган предметлар (тўплам бирликлари) сонини қисқартириш.
   
3. 
   кузатиш объектини кенгроқ ва тўлароқ ўрганиш.
   

Бу ҳолда бевосита текшириладиган тўплам ҳажми қисқариши ҳисобига кузатиш дастурини объектларнинг янги муҳим белгилари билан бойитиш ва ҳар бир бирлик ҳақида тўла ва батафсилроқ маълумотлар тўплаш имконияти туғилади.
4) Ёппасига кузатиш натижаларини назорат қилиш.
Танланма кузатишда бизни кўпинча битта ёки бир нечта тўплам белгилари қизиқтиради.
Шунинг учун кичик танланмаларга бағишланган кўпчилик текширишлар ўзига хос хусусиятга эга. Уларда статистик кўрсаткичларнинг аниқлилигини баҳолаш, уларнинг муҳимлигини аниқлаш асосий мақсад деб қаралади. Бундай баҳолашлар учун ишлаб чиқилган усуллар катта танламаларда ҳам қўлланиши мумкин ва ҳақиқатда тез-тез қўлланади.