4-Mavzu. Statistik ma’lumotlarni jadval va grafiklarda tasvirlash

Grafik tasvir - bu statistik ma’lumotlar ifodalanadigan nuqta, chizik va
figuralar to’plamidan iborat geometrik belgilardir.
Grafik maydon – grafikni hosil qiluvchi geometrik belgilar joylashtiriladigan
maydondir. Grafik maydon o’z vazifasiga qarab aniq o’lchamlarga (formatga),
ya’ni kattalik va tomonlar nisbatiga ega bo’ladi
Masshtab deb sonlar bilan ifodalangan ko`rsatkichlarni tekislikdagi tasviriy nisbatlarga aylantiruvchi shartli me`yorga aytiladi. U o`rganilayotgan hodisaning qanday miqdori tekislikdagi chiziqning bitta birligiga teng deb shartli ravishda qabul qilinganlgini bildiradi.
Shkala deganda shunday chiziq tushuniladiki, uning ayrim nuqtalari tasivrlanayotgan hodisaning ma`lum miqdorlariga teng bo`ladi va, demak, shu miqdor deb o`qilishi mumkin. u uchta elementdan iboratdir.
1) shkala tayanchi deb ataluvchi chizik;
2) chiziqlar bilan nishonlanib ma`lum tartibda shkala tayanchiga joylashgan nuqtalar;
3) shu nuqtalarga taalluqli sonlarni belgilovchi raqamlar.
Grafikning oxirgi unsuri – bu grafik talqinidir (eksplikatsiya). Bu unsur
grafikning mohiyatini, mazmunini so’z bilan ifodalanishini ta’minlaydi.
Grafik talqini grafik nomini, masshtab shkalasidagi yozuvlarni, grafikning
ba’zi bir qismlariga izohlarni aks ettiruvchi unsurdir. Grafik talqini qisqa va
tushunarli bo’lishi lozim.
4.3. Grafiklarning turlari va tasniflanishi
Statistik grafiklar quyidagicha tasniflanadi:
1. Mazmuni yoki vazifasiga ko’ra: taqqoslovchi grafiklar; turli nisbiy
miqdorlar (tarkib, dinamika va h.k.) grafiklari; dinamika qatorlari grafiklari;
variatsion qatorlar grafiklari; hududlar joylashuvi grafiklari (xaritalar); o’zaro
bog’lanishdagi ko’rsatkichlar grafiklari va boshqalar.
2. Grafik tasvirni geometrik shakliga ko’ra (4-rasm): nuqtali; chiziqli; yassi
(ustunli, lentali yoki tasmali, kvadrat, doira, sektor, figura va hokazo); hajmli.
3. Grafik tasvirni ifodalash usuliga ko’ra (5-rasm): diagrammalar; statistika
xaritalari (xaritogramma va xaritodiagrammalar).