4-mavzu raqobatbardoshlik va uning namoyon bo’lish reja

Raqobat kurashi strategiyalarining turlari
Raqobat kurashi strategiyalarining turlari har bir firma insonlar singari betakror hisoblanadi uning bozordagi harakatlari o’ziga xos strategik g’oyalar bilan xarakterlanadi shuningdek strategiyani tanlash ham alohida qonunlarga asoslanadi. Raqobat kurashi strategiyalarning 4 ta asosiy turlari mavjud:
- valentlar
- komutantlar
- patientlar
- eksprlentlar
Valientlar katta standartlashgan mahsulot va xizmat ishlab chiqarish sohasida amal qiladilar. Valentlarning ustunligi ularning katta hajmda ilmiy tadqiqotlar rivojlangan sotish kanallari va katta reklama kompaniyalaridan foydalanish imkoniyatiga egaligidandir. Valientlar o’zining katta kuchiga tayanib bozordagi raqiblardan ustun kelishga harakat qiladilar. Ular haridorlarni arzon hamda o’rta sifatga ega mahsulotlari bilan jalb qiladilar.
Patientlar strategiyasi tor maxsuslashtirilgan firmalar uchun xos bo’lib u alohida betakror mahsulotni kam qamrovdagi haridorlar uchun ishlab chiqadilar. Bunday korxonalar standartlashgan bir xil tovarlarni xush ko’rmaydigan haridorlar uchun ish olib borishadi.
Komutantlar strategiyasiga mahalliy mashtabdagi doimiy biznes olib boruvchi korxonalar misol bo’la oladi. Bunday korxonalarning haridorlari o’zgaruvchan va qisqa muddatli bo’lishadi.
Eksprirentlar strategiyasi bozorni eski sigmentlarini namoyon etish va yangilarni kashf etish bilan bog’liq kurashdir. Eksprirentlarning asosiy kuchi ularning yangiliklarni kiritish bilan izohlanadi.
Tajriba chizig’i
Tarmoqni tahlil qilish jarayonida undagi tajriba chizig’ining mavjudligi muhim amaliyot kasb etadi. Agarda korxona mahsulot ishlab chiqarish tajribasiga yega bo’lib borsa uning real xarajatlari inflyatsiyani hisobga olmagan holda kamayishi mumkinligini belgilab beradi. Tajribalar chizig’i rag’bat strategiyasini ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari xarajatlarning kamayishi raqobat ustunligini ta’minlaydi: lekin ishlab chiqarishning kam xarajatlari strategiyasining asosi bo’lib hisoblanadi. Tajriba chizig’ini amal qilishiga asosiy sabablari korxona xodimlarini o’qitish ishlab chiqarishning texnologik turi hisoblanadi. Mahsulotning konstrukturlik xususiyatini o’zlashtirish va ishlab chiqarishning holatini samaradorligi hisoblanadi.
Mamlakatning rivojlanganlik darajasi o’sha yerdagi sanoat korxonalariga qarab belgilanadi. Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi sharoitida ham mamlakatimizdagi ko’pgina korxonalar ijobiy faoliyat olib bormoqda. Buning asosiy sababi puhta o’ylangan dasurlarning natijasi hisoblaniladi. Misol tariqasida Andijon viloyati Asaka shahrida joylashgan ,,GM Uzbekistan” sanoat korxonasini misol qilib aytish mumkin. Bu avtosanoat korxonasi 1996 yilda O’zbekiston va Janubiy Koreyaning Daewoo Motor shirkati bilan teng sherikchilik asosida avtomobil ishlab chiqaradigan O’zDeuAvto qo’shma korxonasini ta’sis etgandi. 2005 yilda O’zbekiston Daewoo aksiyalarining 50 foizini sotib olgan va korxona to’laligicha O’zbekiston tasarrufiga o’tgan.2007 yilda esa O’zavtosanoat va AQSHning General Motors shirkatlari O’zDeuAvto o’rnida GM Uzbekistan qo’shma korxonasi tashkil etish haqida shartnoma imzolagan. GM mazkur qo’shma korxonaning 25 foiz aksiyasiga ega. Ushbu sanoat korxonasining umumiy maydoni 72 gektar. Ishlab chiqarish maydoni 192 ming kv m ni tashkil etadi. Hozirgi kunda GM Uzbekistan sanoat korxonasi sakkiz turdagi yani, ,,DAMAS”, ,,MATIZ”, ,,SPARK”, ,,NEXIA”, ,,KOBOLT”, ,,LASETTI”, ,,CAPTIVA’’, ,,MALIBU” kabi avtomobillar ishlab chiqarilmoqda. Bu ishlab chiqarilayotgan avtomobillar jahon bozorlarida ham yuqori natijalarga erishib kelmoqda. 2003yil mart oyida Rassiya Federatsiyasi avtomobil bozorlarida ,,MATIZ” ,,Yil avtomobili” kabi nomga sazovor bo’lgan. 2011yilda esa ,,SPARK” Rossiyada ,,yil avtomobili” nomiga sazovor bo’lgan. 2011yilda GM Uzbekistan korxonasi ISO-9001 halqaro sifat sertifikatiga sazovor bo’lgan.
,,GM Uzbekistan” korxonasining eng avvalo ichki bozordagi iste’molchilarni ehtiyojlarini qondirishga katta etibor bermoqda. O’z navbatida jahon bozorida ham o’ziga hos mavqeyiga ega.2013yilning birinchi choragida Qozog’istonga eksport qilingan avtomobil hajmi bo’yicha O’zbekistonning ushbu mamlakat avtomobil bozoridagi ulushi 9,35%ni tashkil etdi. O’tgan yilning shu davrida bu ko’rsatkich 5,47%ni ko’rsatgandi. Qozog’iston avtomobil biznesi assotsiatsiyasi hisobotida aytilishicha, ,,GM Uzbekistan” qo’shma korxonasi 2013yilning birinchi choragida Qozog’istonga 2,533 mingta avtomobil yetkazib bergan. Bu o’tgan yil (828 mashina) shu davri bilan solishtirganda 3,06 martaga ko’p deganidir. SHu tariqa “GM Uzbekistan”ning qo’shni respublika avtobozoridagi ulushi 3,72 foizga o’sdi. O’z navbatida O’zbekiston avtomobil ishlab chiqaruvchi korxonasi Qozog’istonda avtomobillar savdosi bo’yicha ham yuqoriga ko’tarilib oldi. KIA (2,298 mingta mashina) brendini ortda qoldirgan o’zbek avtosi Rossiyaning “Lada” kompaniyasidan (10,057 mingta mashina) keyin ikkinchi o’rinni egallagan.
Undan tashqari Ozarbayjon Respublikasida ham ,,GM Uzbekistan” avtosanoat korxonasining mahsulotlariga talab katta bo’lmoqda. SHuni alohida ta’kidlash joizki, so’nggi besh yilda Ozarboyjonga mamlakatimizda ishlab chiqarilgan qariyb 4,5 ming avtomobil yetkazib berildi va yaqin yillarda yana 3,3 ming avtomobil yetkazib berish to’g’risida kelishuvga erishildi.
Rossiya Federatsiyasida ham ,,GM Uzbekistan” korxonasining mahsulotlariga talab ortib bormoqda. GM Uzbekistan qo’shma korxonasi joriy yilning ilk ikki oyida Rossiyada 12,49 mingta mashina sotdi. Bu o’tgan yilning shu davriga nisbatan 40 foizga ko’pdir. Evropa biznesi assotsiatsiyasi Avtomobil ishlab chiqaruvchilar qo’mitasi ma’lumotiga qaraganda, 2013 yilning yanvar-fevral oylarida “Nexia” rusumli avtomobillar savdosi 40 foizga oshgan (7421 dona sotilgan), “Matiz” savdosidagi o’sish ko’rsatkichi ham 40 foizga teng bo’ldi (5069 dona sotilgan). Yanvar oyi yakunlariga ko’ra, GM Uzbekistan Rossiyada avtomobil sotish hajmi bo’yicha 10-o’rinni egalladi. “Nexia” esa Rossiyada eng ko’p sotilayotgan avtomobillar reytingida 10-o’rinda borayotgan bo’lsa, “Matiz” 19-o’rinni egallagan.
Korxonaning 2013 yildagi asosiy ishlab chiqarishidagi eksport va import holati qo’yidagicha; GM Uzbekistan 2013 yilda 274 mingta avtomobil ishlab chiqardi. Bunda korxona 142 mingta avtomobilni (ishlab chiqarish hajmining 51,82%ni) tashqi bozorda va 132 mingta mashinani (48,13%) ichki bozorda sotish amalga oshirildi. Bu korxonaning O’zbekavtosanoatidagi o’rni juda yuqori. Mamlakatimiz aholisining yengil avtomobilga bo’lgan ehtiyojini bu korxona qondirib kelmoqda. SHu bilan bir qatorda tashqi bozorda o’z strategik harakat jarayoniga ega. Ishlab chiqarishning marketing bilan yanada bog’liq ravishda olib borilishi bu korxona iqtisodiy holatini yanada yaxshilanishiga sabab bo’ladi. Istemolchilarni talab va istaklarini o’rgangan holda ishlab chiqarishga qo’llanilishi ushbu korxonaning istemolchilarni ehtiyojini to’liq qondirishga yordam beradi. Undan tashqari jahon bozorlaridagi istemolchilar ehtiyojni o’rganish va o’sha ehtiyojlarni sifatli darajada qondirishda marketing faoliyati