4-mavzu. O’zgaruvchan tok elektr zanjirlari

4-mavzu. O’zgaruvchan tok elektr zanjirlari.

Reja:

1. 
   O’zgaruvchan tok haqida tushuncha va uni hosil qilish.
   
2. 
   Sinusoidal o’zgaruvchan kattaliklarni analitik va grafik ifodalari.
   
3. 
   O’zgaruvchan tok zanjiri elementlari.
   

Tayanch so’z va iboralar: ishlab chiqarish, uzatish, sinusoidal, 50 Gs, chastota, analitik ifodasi, grafik ifodalanishi, vektor ifodalanishi, diagramma, oniy qiymat, davr, faza, burchak siljishi, kompleks son, mavhum qiymat, haqiqiy qiymat, matematik operatsiya, qaytmas jarayon, ilgari yurish, orqada qolish, aktiv, reaktiv, oniy quvvat, maydon energiyasi.

4.1. O’zgaruvchan tok haqida tushuncha va uni hosil qilish.

O’zgarmas tok zanjirlarida biz kuchlanishni vaqt davomida o’zgarmas deb qaradik. Haqiqatan ham akkumulyatorlarni kuchlanishi vaqtning biz ko’rayotgan qisqa oralig’ida o’zgarmas bo’ladi (albatta, uzoq vaqt davomida qaralganda akkumulyator zaryadsizlanishi hisobiga kuchlanish asta sekin kamayib boradi).

1. 
   rasm. O’zgarmas elektr toki (direct current-DC), o’zgaruvchan elektr toki (alternating current-AC) manbalari va kuchlanish diagrammalari.
   

O’zgaruchan tok vaqt bo’yicha ma’lum qoida bo’yicha o’zgaradi, ya’ni tokning miqdori vaqtning funksiyasi bo’ladi. Amalda o’zgaruvchan elektr toki deganda kuchlanishning vaqt davomida o’zgarishi tushuniladi. :

U = F (t) (4.1)
bu erda U – tokkuchlanishning istalgan vaqtdagi oniy qiymati, t – vaqt.
O’zgaruvchan tok tushunchasi juda keng manoli bo’lib yo’nalishi, son qiymati, yoki xam yo’nalishi xam son qiymati o’zgarib turuvchi toklarni o’z ichiga oladi. Tokning o’zgarish qonuniyatlari turlicha bo’lishi mumkin. Ayniqsa

radiotexnikada turlicha qonuniyatlar asosida o’garuvchi toklar bilan ishlanadi. Masalan ovozning yozuvi bunga misol bo’ladi.
Amalda ishlatiluvchi o’zgaruvchan elektr tokini uchta turga bo’lish mumkin: 1 Faqt miqdori o’zgaruvchan, (pulsatsiyalanuvchi) tok.

2. 
   Miqdori va yo’nalishi o’zgaruvchan tok.
   
3. 
   Davriy o’zgaruvchan tok.
   

4.2- rasmda davriy (sinusoidal qonuniyat asosida) o’zgaruvchan tokning va o’zgarmas tokning vaqt bo’yicha diagrammalari keltirilgan.

2.