4-мавзу: Мулкчилик ва хужалик юритиш шакллари

O`zbekiston bozor iqtisodiyotiga o`tish davrida mulkchilikning turli xil shakllarini vujudga keltirishi asosiy maqsad emas . Bu faqat ishlab chiqarishnigina rivojlantirish va uning samaradorligini oshirishning barcha imkoniyatlaridan to`liq foydalanish tashabbuskorlik va sog`lom raqobatni vujudga keltirish uchun qulay muxit yaratishga qaratilgandir.

Uzbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chikarish va xususiylashtirish yullari, maksadi va usullari.

• Bozor iqtisodiyotiga o`tishning asosiy sharti ko`p ukladli iktisodiyotni va raqobatlashuvchi muxitni shakllantirish uchun shart-sharoitni vujudga keltirishdan iborat.

• Bozor iqtisodiyotini vujudga keltirish vazifasiga o`tish davrida mulkchilikda davlat sektorining salmog`i ancha yuqori bo`lgan mamlakatlarda bu mulkning ma'lum qismini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishni taqazo qiladi ..

• Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish – bu davlat mulki xisobidan boshqa nodavlat mulk shakllarini vujudga keltirishdir .

• Xususiylashtirish – bu davlat mulkiga egalik qilishning davlatdan alohida shaxslarga o`tishidir.

• Davlat korxonasini xissadorlik jamiyatiga aylantirish.

• Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish yo`llari.

• Davlat korxonasini jamoa mulkiga aylantirish.

• Davlat mulkini cheyalar (vadger) bo`yicha fuqarolarga bepul berish.

• Mulkni ayrim tadbirkorlar va boshqaruvchilarga ma`lum shartlar bo`yicha berish.

• Chet elliklarga sotish yoki qarz xisobiga berish.

• Davlat mol-mulkini kimoshdi savdosi orqali sotish.

• Puli yoki haqini to`lash orqali

• Pulsiz yoki tekin

• Imtiyozli

• Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish usullari :

• O`zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish bosqichlari.

• 1-boskich . Kichik xususiylashtirish bosqichi ( 1992 – 1993 – y )
• -Uy-joy , savdo , umumiy ovqatlanish , maxalliy sanoat va xizmat kursatish soxasidagi kichik korxonalar xususiylashtirildi .
• -Sanoat (yengil , maxalliy ) , transport , qurilish va boshqa tarmoqlardagi o`rta va yirik korxonalar ijara xamda jamoa korxonalariga , yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlariga aylantirildi.

• 2-bosqich . ( 1994 – 1995 – yillar )
• -Davlat mulkchiligidagi o`rta va yirik korxonalar xissadorlik jamiyatlariga aylantirildi .
• -Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlari vujudga keltirish va davlat mulkini tanlov asosida sotish amaliyoti joriy qilindi .
• -Turli mulkchilikka asoslangan kichik va o`rta biznes korxonalari tashkil qilina boshlandi .

• 3-bosqich . Yakunlovchi bosqich .
• ( 1996-yildan boshlab )
• -Davlat ro`yxatiga kirmagan barcha ob'ekt korxonalar davlat tasarrufidan chiqarila boshlandi .
• -Yopiq turdagi aksionerlik jamiyatlari keng axoli qatlami shu jumladan chet El kapitali ishtirokini ta`minlaydigan ochiq turdagi jamiyatlarga aylantirib berildi.

• Dsturlar asosida bosqichma-bosqich amalga oshirilishi.

• Maqsadli va manzilli yo`naltirilganligi.

• To`lovligi

• O`zbekistonda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishga bo`lgan yondashuvning xususiyatlari.

• Xususiylashtirish amalga oshirilayotgan islohoylarning ichki mantiqiga bo`ysundirilishi

• Xususiylashtirish jarayoni davlat tomonidan boshqariladi

• Xususiylashtirishni huquqiy-me`yoriy jihatdan ta`minlashda qonunlarga rioya etiladi

• O`zbekistonda davlat mulkini xususiylashtirishning o`ziga xos xususiyatlari: