4-мавзу. Маҳсулот сифатини радиацион назорат қилиш усуллари радиацион назорат усуллари классификацияси

Сцинцилляцион кристалл ва флуороскопик экрандан
люминиценцияни чиқиши

Ўзгартиргич тури	Нурланиш максимал энергиясида люминисценциясини чиқиши, МэВ
	0,1	0,2	0,3	0,4	1,9	5,5
Флуороскопик экран тури Sirin 5 Кристалл Csi (Tl)	3 0,1	3 1	2,2 1	0,8 1,8	0,12 0,24	0,08 0,16

4.4. Ионизацион сарф ўлчагичлар

Газлар сарфини ўлчаш учун ионизацион ўлчаш усулидан фойдаланиш мумкин. Бу усул трубопроводдан ўтаётган газларнинг радиоактив нурланиш манбалари ёрдамида даврий ионланишига асосланган. Газнинг ионлашган қисми маълум вақт ўтгач (бу вақт газ тезлигига боғлиқ) нурланиш қабул қилгичига боради ва бу ерда ток импульсли ҳосил бўлади. Шундан сўнг импульс кучланади ва бир қатор ўзгартиришлардан сўнг сарф бирлигига келтирилади. Шу билан бирга ъаракатдаги оқимга вақти - вақти билан изотопли радиоактив нишонлар киритилади. Бу нишонлардан чиқадиган импульслар қабул қилувчи қурилма орқали тутилади ва қатор ўзгартувчи элементлар ёрдамида ўлчаш асбобига узатилади.
4.8 – расмда ионлашган молкулалар ҳосил қилиш йўли билан сарф ўлчайдиган асбоб схемаси келтирилган. Асбобнинг ишлаш принципи қуйидагича: радиоактив манба 2 нурлари трубопровод ёнида жойлашиб, модулятор 3 ёрдамида трубопроводдан ўтаётган газга таъсир қилади. Бунинг натижасида трубопровод ичида муъитнинг ионлашган қисми вуужудга келади (улар ион нишонлар 4 деб аталади) ва газ оқими билан бирга ъаракат қилади. Нишон ионлашган молекулалар қобиғидан иборат. Нурланиш пайтида модулятор ъисоб қурилмаси 4 га вақтни ъисоблаш учун импульс юборади. Ионлашган нишонлар оқим бўйлаб нурланиш манбаидан маълум масофада жойлашган қабул қилгич 5 орқали тутилади. Қабул қилгич трубопровод деворларига ўрнатилган ва улардан изоляция қилинган икки пластинкадан иборат. Пластинкаларга кучайтиргич 6 нинг биринчи каскади юқори Омли қаршилик билан кетма-кет уланган таъминлаш манбаининг потенциаллар фарқи узатилади. Ионлашган молекулалар қобиғи коллектор ёнидан ўтиши пайтида ҳисоб қурилмаси 4 га кучайтиргичдан импульс келади. Бу импульс модулятор ҳосил қилган импульсга нисбатан газ оқими тезлигига пропорционал вақтга кечикади. Асбоб шкаласи бевосита газ сарфи бирлигида даражаланади. Асбобларнинг энг катта хатоси ўлчаш чегарасининг ± …. 2% ини ҳосил қилади.
Ионизацион асбоблар ишда ғоят қулай ва ишончли, аммо уларни ишлатиш, қўзғатиш ва ремонт қилиш учун махсус хизматхона, хизмат кўрсатувчи ходимлар талаб қилинади, радиактив нурланишдан тегишли ъимоя керак бўлади. Шунинг учун амалда сарфни ўлчаш учун нейтрал нурланиш, масалан, ультратовуш нурланиш маъқулроқ.