4-мавзу: мактабгача ёш даврида психик ривожланиш хусусиятлари режа

Макабгача ёшдаги болаларда билиш жараёнларини ривожланиши

• Мактабгача даврдаги болаларда сезги. Сезги бу борлиқдаги (реал) нарса ва ҳодисаларнинг айрим хусусиятларини бизга тасири натижасида онгимизда акс этишидир. Унинг физиологик асосини Сегенов И.М. ва Павлов Н.П. лар ўрганишган ва уларни анализаторлар деб атаб, 3 та қисмини кўрсатишган: 1. Рикаторлар. 2. Афферент, эфферент, нерв толалари. 3.Бош миядаги ёки орқа миядаги марказий қисм.
• Кўриш сезгилари. Рангларни ажрата олиш, масофаларни чамалаши ва бошқалар тасавурлари ва тафаккурнинг ривожланиши учун замин ҳисобланади. эшитиш учун товушлар ва қўлларни ҳис қилиши орқали информатсияларни олишади. Агар эшитиш заиф бўлса, нутқ ҳам яхши ривожланмайди ва тафаккур орқада бўлади.
• Там ва ҳид билиш тери сезгиси гўдаклик давриданоқ ривожланади. Бу анализаторлар, ахборотларни ўзлаштиришда муҳим ахамият касб этади.
• Мактабгача даврдаги болаларда идрок. Идрок қилишда нарса ва ҳодисалар яхши тарзда акс эттирилади. Идрок қилиш турмуш тажрибасига боғлиқ. Шунинг учун болаларга нарсанинг номини ва яна унинг белгиларини хусусиятларини ҳам айтиб бериш ахамиятлидир. Экскурсиялар, хайвонот ва ўсимликлар дунёси Билан таништиришда болалар идрокида -- системасининг ролини ошириш керак. Бу уларда тасаввурни шакллантиради. Шаклларни идрок қилиш ривожланади. Макон ва замонни идрок этиш қийинчилик билан кечади. Уларга нарса қанчалик узоқлашса у шунча кичик туюлади. Мактабга чиқканда макон ўлчовлари метр, сантиметр, километр каби тушунчаларни ўзлаштиради. Кеча, бугун, эртага, индинга, аввал, кейин ой, йил, эрталаб, кун, тун, кечаси пешин каби тушунчаларни идрок қилишда, тушунишда ва айтишда қийналишади. Турмуш тажрибалари ортиши билан, боғчада машғулотлар ўтиши орқали макон ва замонни идрок қилиш шаклланади.