4-mavzu: korxona-tadbirkorlikning tashkiliy ko’rinishi. Reja korxona tushunchasi va uning belgilari

________ yil uchun oylik sarflar prognozi

Xodimlar mehnatiga haq to’lash, moddiy sarflar va boshqa sarflar ishlab chiqarish xarajatlariga qo’shiladi, ularning miqdori korxonaning ishlab chiqarish faoliyatiga bog’liq bo’ladi, Ayni vaqtda asosiy kapital sarflari ishlab chiqarishga umuman bog’liq bo’lmaydi.
Biznesning xususiyatiga bog’liq ravishda sarflarning har bir toifasi kichik toifalarga bo’linishi mumkin, masalan, ishlab chiqaruvchi ishchilar, ma`muriy xodimlar, sotish bo’limi xodimlari mehnatiga haq to’lash kabi va hokazo.
Hozirgi paytda mahsulot ishlab chiqarish uchun qilingan xarajatlarning asosiy qismini xom-ashyo materiallari sarfi egallaydi. 100 dollarlik mahsulot ishlab chiqarish uchun qilingan hamma sarf-xarajatlarni AKShda 60%, Yaponiyada 57%, Germaniya, Angliyada 54%, Frantsiyada 52%, Italiyada 49%, Rossiyada 50% dan ortig`ini xom ashyo tashkil etsa, kolganini mehnat, elektr energiya va yonilg`i, amortizatsiya tashkil etgan. Bizni respublikamizda xam xarajatlar tarkibi shu ko’rsatkichlardan unchalik katta fark kilmaydi. Lekin bir birlik mahsulot ishlab chiqarish uchun sarf-langan xom ashyo, mehnat va boshqalar sarfi rivojlangan mamlakatlarga karaganda bir necha marta ko’p.
Bundan shunday xulosa chiqarish mumkinki, mahsulot birligiga sarflangan xarajatlarni, Yeng avvalo xom ashyo xarajatlarini pasaytirish zarur.
Xarajatlar korxonaga bog’lik bo’lmagan omillarga karab xam o’zgaradi. Masalan, resurslar narxi, xizmatlar haqining o’zgarishi. Tashki ta`sirni kesish uchun xam korxona, firmaga bog’lik omillar harakatga kelishi kerak. Bu omillarga birinchi navbatda isrofgarchilikni kamaytirish, resurslardan tejab-tergab foydalanish kiradi. Xar bir tadbirkor, menejer o’z bilganicha xamda boshqalarni tajribasidan kelib chikib ularni yo’llarini kidiradi. Mahsulot ishlab chiqarish uchun ketadigan xom ashyo, materiallar va boshqa sarflarni matematik uslublardan foydalanib, minimal darajaga keltirish imkoniyatlari katta.
Jaxon bozoriga chiqish uchun yaxshi sifatli mahsulot ishlab chiqishning o’zi kamlik qiladi. Unga sarflanadigan xarajatlarni kamaytirish kerak.