4-mavzu. Kichik biznes va tadbirkorlik sub`ektlarida marketing faoliyatini tashkil etish

Marketing dasturi majmui


5.4.1-rasm.

Firma turli marketing dasturlarini ishlab chiqadi, yo’nalishiga qarab markekting dasturi yuqori va pastki bo’g’in uchun bo’lishi mumkin. Agar dastur yuqori bo’g’in uchun bo’lsa, u qisqa va lo’nda tuzilgan bo’lishi lozim. CHunki unda muhim tomonlari ajratib ko’rsatiladi pastki bo’g’in uchun tuzilgan dasturlarda esa har bir savollar yoritilib beriladi.

Muddatiga qarab marketing dasturlari qisqa, o’rta va uzoq muddatli turlarga bo’linadi. Ayrim firmalar esa ikki yoqlama dastur tuzadilar, ya’ni uzoq muddatli va qisqa muddatli dasturlar.
Qamrab olayoigan vazifasiga qarab oddiy yoki maqsadli dasturlarga bo’linadi.
Oddiy marketing dasturlari firmani ishlab chiqarish, sotish faoliyati bilan barcha funktsiyalarni savollarini yechishga yo’naltiriladi. Maqsadli dasturda esa yangi mahsulot ishlab chiqarish yoki segmentni o’zlashtirish, firma siyosatini rag’batlantirish samaradorligini oshirish kabi muhim vazifalarni amalga oshirishga qaratiladi.
Ob’ektiga bog’ligiga qarab marketing dasturlari mahsulotlar bo’yicha va ishlab chiqarish bo’limi bo’yicha bo’lishi mumkin.
Ishlab chiqarish bo’limi bo’yicha marketing dasturi quyidagi maqsadga ega:

• 
  tovarlar siyosatini hisobga olgan holda chiqarilayotgan mahsulotni zaruriy nomenklaturasini aniqlash;
  
• 
  innovatsiya bo’yicha qarorni asoslash;
  
• 
  chiqarilayotgan mahsulot sifati va texnik darajasini oshirish bo’yicha qaror qabul qilish;
  
• 
  tovar ishlab chiqarish tuzilishida har bir mahsulot ulushini o’rnatish;
  
• 
  ishlab chiqarishni ustivor yo’nalishlari bo’yicha xarajatlarni umumiy hajmi va ularni tuzilishini hisoblash;
  
• 
  moliyalashtirish manbalarini topish;
  
• 
  ishlabchiqarishnimoddiyvamehnatresurslaribilanta’minlash;
  
• 
  ishlabchiqarishvamuomalaxarajatlarinihisoblash;
  
• 
  ishlabchiqarishsamaradorliginianiqlashvafoydanibashoratqilish.
  

Ishlabchiqarishbo’limibo’yichamarketingdasturifirmaningto’liqichkirejalashtirishvaishlabchiqarishrejasinihisobgaoluvchioptimallashtirilganko’rsatkichlarnio’zichigaolishilozim. SHundayqilib, ishlabchiqarishbo’yichamarketingdasturiishlabchiqarishbo’liminingxo’jalikfaoliyatinijamiko’rsatkichlarito’plaminitahliliasosidaishlabchiqilganasosiyhujjathisoblanadi.
Mahsulotbo’yichamarketingquyidagimaqsadlargaega:

• 
  mahsulotnioptimaltexnik-iqtisodiyko’rsatkichlariniishlabchiqish;
  
• 
  mahsulotniishlabchiqishvasotishsamaradorliginiko’pvariantlihisob-kitobinio’tkazish;
  
• 
  yangi (takomillashgan) tovarishlabchiqarishrentabelliginivazarurliginiasoslash;
  
• 
  chiqarilayotganmahsulothajmininaturalvaqiymatbirligidabelgilash;
  
• 
  iste’molchilarnimaqsadlibozordako’zlaganmaqsadlarinihisobgaolganholdaharbirtovarbo’yichasifatko’rsatkichlarinio’rnatish;
  
• 
  harbirmahsulotniintegralbaholash (xarajatlari, narxvafoydanisolishtirish);
  
• 
  maqsadlibozordaraqiblarningmavjudo’xshashtovarlarinihisobgaolganholdaharbirtovarbo’yicharaqobatbardoshlikdarajasinihisoblash.
  

Marketing dasturlarini ishlab chiqishda maqsadli yondashish uslubiga asosan korxonaning mo’ljallangan maqsadiga erishish va uni bajarilishini nazorat qilish resurslari va tadbirlari tizimi shakllantiriladi.
Korxona (firma)ning marketing dasturi (biznes rejasi) tarkibi quyidagichadir:

1. 
   Korxonaning imkoniyatlari tahlili (holatli tahlil).
   

Faoliyati, shart-sharoitlari resurslari, samarali natijaga erishish yo’nalishlari. Korxonaning ichki va tashqi muhitlarini solishtirish.

2. 
   Rivojlanish maqsadlarini aniqlash.(Marketing sintezi).
   

Ishlab chiqarish va ijtimoiy rivojlanishning ustuvor maqsadlari va bozorda foydaga erishish yo’llarini aniqlash.

3. 
   Strategiyani ishlab chiqish.
   

Korxonaning moddiy, mehnat va moliya resurslaridan samarali foydalanishni ko’zlagan uzoq muddatli maqsadni aniqlash (bozor segmentlarini, marketing vositasini, bozorga kirish vaqtini va boshqalarni tanlash).

4. 
   Rejani ishlab chiqish.
   

Ishlab chiqarish, moliya, baho, kadrlar, reklama, sotish va boshqalarni amalga oshirish xarajatlari va natijalarini rejalashtirish tizimi.

5. 
   Nazorat qilish.
   

Strategiknazorat (tanlangantamoyilnianiqbozorholatigato’g’rikelish). Yilliknazorat (rejadagitadbirlarvaxarajatlarningbajarilishi), foydaolishdarajasinazorati.

1^Г.Л.Багиев и др. Маркетинг. Маркетинг. Учебник. –СПб.: Питер, 2008, с83.

2^И.А.Каримов. Асосий вазифамиз – ватанимиз тараққиёти ва ҳалқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир. Тошкент: Ўзбекистон, 2010.-64 б.

3^Г.Л.Багиев и др. Маркетинг. Маркетинг. Учебник. –СПб.: Питер, 2008, с83.