4-mavzu: Eramizdan avvalgi VI asrdan to V asrgacha Yunon-Rim xalqlarida matematika. Matematikaning deduktiv fan sifatida shakillanishi

Oltmishlik sanok sistemasi. Oltmishlik sanok sistemasini grek astronomlari bobilliklardan kabul kilishgan.
Oltmishlik sanok sistemasi uzining arifmetik xususiyatlariga kura Bobilliklarda sanok sistemasining asosi uchun kabul kilingan. CHunki, uning buluvchilari soni boshka sonlarga karaganda kup bulgan. XVII Asrning etuk matematiklaridan biri Vallisning fikricha, nazariy arifmetika etarlicha darajada kutarilgandan keyingina, nomerlashning oltmishlik sanok sistemasi kullana boshlangan. Kantorning fikricha, oltmishlik sanok sistemasining kabul kilinishiga asos bulib, doirani 6 ta sektorga bulish xizmat kiladi. Boshka tomondan doirani 360 ga bulish kabul kilingan bulishi mumkin. Bu soni bobilliklarning bir yildagi kunlar soniga mos keladi. Bunday izox xakikatga yakinrok keladi. CHunki, bobilliklar bir yilni xar birida 30 kun bulgan 12 oyga bulishgan, ya`ni 360 kunga. Ortikcha 5 kunni esa xar olti yilda bir marta kushimcha «kabisa» oyini kiritib xisobga olingan.
Kevichning nazariyasiga kura, oltmishlik sanok sistemasi ikkita mavjud va bir-biriga boglik bulmagan sanok sistemalarini, unlik va oltilik sanok sistemalarini birlashtirishdan paydo bulgan.
Xakikatga yanada yakinrok gipotezani Neygebauer olga surgan. «Oltmishlik sanok sistemasi ulchovlarning oltmishlik sistemasida kelib chikkan». Xakikatdan xam kadimgi bobilliklarga xos arxeologik yodgorliklarda oltmishlik ulchov birligi juda kup uchraydi. Xususan, 1 talant 60 minaga teng, 1 mina esa uz navbatida 60 shekelga teng. Ogirlik ulovlari bir vaktning uzida pul birligining xam ulchovi bulgan. Bunda shuni nazarda tutish kerakki, kadimgi bobilliklarda pul bulmagan va ular kumushning ogirliga teng bulgan mikdor bilan belgilangan. SHuning uchun oltmishlik sanok sistemasi ulchovning ogirlik-pul birliklari bilan boglangan. Ma`lumki, savdoning rivojlanishi xam xisob texnikasini rivojlanishiga uziga xos ta`sir kursatadi. Ogirlik birliklarining kasr kismlari bilan kup ish olib borilgan. Unlik sanok sistemasi kullangaligiga karamay, bir ogirlik birligini ikki va uch teng kismlarga bulingan. 1G`3 ni teng ikkiga bulishdan 1G`6 kelib chikkan. Ana shu davrda mavjud ogirlik ulchovi talant, mina va shekel edi. Minaning 1G`6 kismi 10 shekelga teng. Mina va shekelning ekvivalenti ana shu erdan paydo bulgan bulishi mumkin. Bu ikki birliklar birgalikda foydalana boshlangan. Oltmishlik sanok sistemasining kelib chikish ana shu jarayonning mevasi bulishi mumkin.