4-mavzu. Biznes va tadbirkorlik faoliyati. Raqobat va narxning shakllanishi

O‘zgaruvchi xarajatlar (VC) deb ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishiga ta’sir qiladigan xarajatlarga aytiladi. Unga xomashyo, material, yonilg‘i-transport xizmati, ishchilar ish haqi va shu kabilarga qilinadigan sarflar kiradi.

Ishlab chiqarishning har bir darajasida doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlar yig‘indisi umumiy yoki Yalpi xarajatlar (TS)ni tashkil qiladi.

		UMUMIY XARAJATLAR
Doimiy xarajatlar				O‘zgaruvchi xarajatlar
Korxona to‘lov majburiyatlari				Xom-ashyo
Soliqlar				Material
Amortizatsiya ajratmalari				YOnilg‘i
Ijara haqi				Transport xizmati
Qo‘riqlash xizmati xarajatlari				Ishchilar ish haqi va shu kabilar uchun xarajatlar
Boshqaruv xodimlar maoshi va h.k.

5- chizma. Ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishiga
ta’siriga qarab xarajatlarni turkumlash.
Mahsulot birligini ishlab chiqarishga qilinadigan sarf-xarajatlarni hisoblash uchun o‘rtacha umumiy, o‘rtacha doimiy va o‘rtacha o‘zgaruvchi xarajatlar tushunchalaridan foydalaniladi. O‘rtacha umumiy xarajatlar Yalpi (umumiy) xarajatlarning ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori nisbatiga teng:

bu yerda: AC – o‘rtacha umumiy xarajatlar;

TS – Yalpi (umumiy) xarajatlar;

Q – ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori.

O‘rtacha doimiy xarajatlar doimiy xarajatlarning ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi:

bu yerda: AFC – o‘rtacha doimiy xarajatlar;

TFC – doimiy xarajatlar summasi.