|
Chiqib turing osmonga.
Men ham yordam qilarman
Nochor qolgan chogʻingiz.
Omon boʻling,
Baxtimga
Tugamasin yogʻingiz.
Ketmon traktorni oʻziga qiyoslagandek, kerosinda yoqiladigan osmachiroq ham oymomoni oʻziga taqqoslab, yogʻi bevaqt tugab qolmay, doimo charaqlab turaverishini tilaydi. Bularga oʻxshash sheʼrlarni yozish uchun nechogʻli yuksak isteʼdod kerakligini, bunday pishiq, tagdor, magʻzi toʻq, aksariyati sof milliy tuygʻularga yoʻgʻrilgan sheʼrlar boshqa tillarga tarjima qilinsa, qanday baho olishligi, bu hol millatimizga qanchalar gʻurur bagʻishlashi mumkinligini sharhlab oʻtirish ortiqcha.
Anvar Obidjonning sheʼriy dostonlari ham talaygina. “Odil Burgutshoh va “Zamburugʻ” laqabli josus haqida ertak”da agar yurt ichidagi odamlar ahil boʻlib, hushyor boʻlib yashamasa, tashqi gʻanimlar har qanday qudratli va obod oʻlkani ham hiyla-nayranglar bilan kuchsizlantirishi, vayron qilishi mumkinligi toʻgʻrisida soʻz boradi. “Oʻgʻirlangan pahlavon haqida ertak” esa bir qarashda, asosan, bosqinchilikni qoralagandek tuyulsada, bunda eng asosiysi millatning tili masalasidir. Dostonda goʻdakligida boshqa yurtga oʻgʻirlab ketilgan bola tengsiz pahlavon boʻlib ulgʻaygach, bosqinchilarga qoʻshilib oʻz xalqiga qarshi jang qilgani, hatto oʻz onasi bilan olishib, onaning tilini tushunmagani bois, halok boʻlishiga sal qolgani hikoya qilinadi.
Necha yillar yigʻlab-yigʻlab, sogʻinib yurgan farzandini bilmay oʻldirib qoʻyishdek fojiadan bolaning yelkasidagi tanish tamgʻa tufayligina saqlanib qolgan ona falakka shunday iltijo qiladi:
– Hech bandani,
Ey, Tangrim,
Judo qilma elidan.
Farzandlarni onadan
Hamda ona tilidan!
Bu doston 1986-yilda chiqqan “Masxaraboz bola” nomli kitobda, oʻzbek tili davlat tili boʻlmagani uchun rasmiy doiralarda nufuzini tamoman yoʻqotib, turli tahqirlashlarga uchrab turgan bir zamonda eʼlon qilinganini nazarda tutsak, bu chinakam jasorat edi. Bunday asarlar rasmiy doiradagilarning qattiq jigʻiga tegishi tabiiy hol edi. Anvar Obidjon asarlari oʻquvchilar orasida mashhur boʻlishiga qaramay, muallif Mustaqillikdan ilgari unvon, nishon u yoqda tursin, hatto biron-bir oddiy adabiy mukofot bilan ham taqdirlanmaganining boisi balki shundadir.
Anvar Obidjon ijodi haqida yozgan munaqqidlarning bir qanchasi uning oʻta kurashuvchanligi, qaramlikdan qutulishga, erkinlikka intilishga daʼvat mavzusini bolalar adabiyotiga dangal olib kirganini alohida taʼkidlab kelishadi. Garchi Anvar Obidjonning oʻzi, istibdodga nafrat mavzusini “Oʻychan koʻzlar egasi”, “Bizda” singari sheʼrlari bilan Miraziz Aʼzam 60-yillardayoq bolalar adabiyotiga olib kirgan, deya yuqoridagi fikrlarini inkor etishga urinsa-da, bu masalaga xolislik va adolat bilan yondashib aytish joizki, munaqqidlar baribir haq. Qaramlik bois millatimiz boshiga tushgan koʻrgiliklarni bolalar adiblaridan baʼzilari ilgari ham onda-sonda shaʼma qilib oʻtishgan, Anvar Obidjon esa bu mavzuga keng koʻlamda yondashdi, talay sheʼrlarida, dostonlarida, hikoyalarida, ayniqsa, “Alamazon va uning piyodalari”, “Dahshatli Meshpolvon” qissalarida, “Qoʻngʻiroqli yolgʻonchi” pesasida bosqinchilikni oʻz nomi bilan atab, oʻz millati bolalarini kishanlardan xalos boʻlishga tinmay daʼvat etadi, muntazam ravishda kurashadi.
Anvar Obidjon nihoyatda serqirra ijodkor: nazmda, nasrda, dramaturgiyada birdek ijod qiladi. Publitsistika va adabiyotshunoslikda ham oʻz oʻrniga ega. Kattalar uchun ham turli janrlarda asarlar yaratgan. Ayniqsa, Gulmat Shoshiy tilidan yozgan gʻazallari, oddiy kishilarning tiliga yaqinligi bilan ajralib turuvchi oʻta quvnoq va tagdor hajviyalari, “Oltiariq hangomalari” turkumi tilga tushgan. Munaqqidlarimiz hajvchilikda uni Abdulla Qodiriy, Abdulla Qahhor, Gʻafur Gʻulom, Said Ahmad anʼanalarining davomchisi sifatida baholashadi. Shundan kelib chiqib aytilsa, munaqqidlar Anvar Obidjon ijodi haqida talay maqolalar yozganiga qaramay, uning asarlari har bir janr boʻyicha yanada chuqur tadqiqotlarini kutmoqda.
Bolalarning sevimli yozuvchisi, asarlari jahondagi oʻnlab xalqlar tiliga tarjima qilingan dovruqli adib Xudoyberdi Toʻxtaboyevning soʻzlari Anvar Obidjon har tomonlama keng oʻrganilishga arziydigan ijodkor ekanini tasdiqlaydi. “Polosonlik Anvar Obidjon” nomli maqolada (“Xalq soʻzi”, 2006-yil 20may) X. Toʻxtaboyev shunday yozadi: “Mark Tven, aka-uka Grimmlar, Sharl Perro, Janni Rodari singari jahonshumul yozuvchilarni oʻqiganda… ularning oʻziga xosligi, adabiyotga hech kim aytolmagan gaplarini aytib kirib kelganligini oʻylab, “Yo, Xudo, bizga ham ana shunday yozuvchilardan bersang edi”, deb ich-ichimdan orzu qilgan paytlarim ham koʻp boʻlgan. Ana shunday ijodkorni Alloh bizga polosonlik Anvar Obidjon qiyofasida berganga oʻxshaydi”.
Yetuk ustozlarning mehrini qozongan Anvar Obidjon yurtimiz mustaqillikka erishgach, nihoyat oʻzining munosib bahosini oldi. U 1987-yilda hukumatimiz tomonidan “Shuhrat” medali bilan taqdirlandi, 1988-yilda Oʻzbekiston xalq shoiri unvoniga sazovor boʻldi.
Anvar Obidjonning bolalarga atalgan “Qoʻngʻiroqli yolgʻonchi” nomli birinchi pesasi 1983-yilda Respublika yosh tomoshabinlar teatrida sahnalashtirilgan. Keyinchalik mazkur teatrda va Fargʻona, Guliston, Qarshi, Qoʻqon teatrlarida uning “Pahlavonning oʻgʻirlanishi”, “Topsang, hay-hay”, “Toʻtiqul”, “Samozvanets”, “Qorinbotir”, “Alamazon”, “Navroʻz va Boychechak” kabi pesalari namoyish etildi. “Oʻzbekfilm” kinostudiyasida uning ssenariylari asosida “Tilsimoy – gʻaroyib qizaloq”, “Dahshatli Meshpolvon” kinolari suratga olingan.
Taniqli bolalar shoiri Tursunboy Adashboyev 1939 yilda qardosh Qirgʻizistonning Oʻsh viloyatiga qarashli Olabugʻa tumanidagi Safed Bulon qishlogʻida tugʻilgan. U Toshkent davlat dorilfununini hamda Jahon adabiyoti institutini bitirgan. Shoir “Olatogʻ-lolatogʻ” kitobida yozganidek, ikki elning farzandidir:
Do'stlaringiz bilan baham: |
