Bog'liq Ахборот-кутубхона фаолияти маркетингининг мазмуни ва тузилмаси.
2. Кутубхоналарнинг махсус маркетинг хизмати. Кутубхона структурасида маркетинг тадбирлари тсиклини координатсиялаш ва доимий равишда ўтказиш учун алоҳида муаммоли йўналтирувчи хизматни ажратиш зарар: марказлар, бўлимлар, секторлар, маркетинг ѐки вазиятли иқтисодий фаолият гуруҳларини.
Кўпгина кутубхоналарда, жумладан Россия кутубхоналарида шундай аналитикбошқарув марказлар ташкил этилган. Хозирда мавжуд бўлган маркетинг бўлимларини номланиши кўпроқ уларни фаолиятларини йўналишлари билан бог`ланган, масалан:
-Кутубхона маркетинги;
-Инноватсия ва кутубхона маркетинги;
-Кутубхона маркетинги ва инноватсия-услубий фаолият;
-Маркетинг ва янги технологиялар;
-Иқтисодий тахлил ва кутубхона маркетинги;
-Маркетинг ва координатсия;
-Маркетинг ва реклама;
-Маркетинг ва паблик релейшинз; -Маркетинг ва бўш вақт.
Кутубхоналарнинг бундай бўлимлари ҳақидаги низомларни тахлили улар учун асосий вазифа ва иш йўналишларини аниқлаш имконини беради ва улар қуйидагилардан иборат:
-Ахборот-кутубхона хизмати бозорини ўрганиш ва уни ўсиб боришини кузатиш;
-ахборотга бўлган жорий сўровларни тахлил қилиш ва унга мос хизмат сервисини ташкил этиш;
-ахборотдан фойдаланувчиларни ахборотга бўлган потентсиал талаблари диагностикасини ўрганиш;
-ташаббускор хўжалик фаолияти аспектларини иқтисодий-ҳуқуқий асослаш;
-тавсия этилаѐтган Ахборот-кутубхона ва унга яқин бўлган хизматларни (маҳсулотларни) номенклатура рўйхатини яратиш;
-ахборот маҳсулотларини янги турлари, хизмат кўрсатиш вариантларини истеъмолчиларга хизмат кўрсатиш сифатини оширувчи усулларни ишлаб чиқиш;
-пуллик хизмат кўрсатиш шаклларида (баҳо маркетинги) баҳолаш сиѐсати принтсипларини аниқлаш;
-шартнома муносабатларини амалга оширишни таъминлаш; -кутубхонанинг турли фаолиятларини реклама қилиш.
Ахборот-кутубхона маркетинги хизматлари кўп аспектли комплекс тадқиқот ва тахлилий ишларни, бошқа бўлимлар фаолиятини тузатиш ишларини амалга ошириши мумкин.
Маркетинг хизматини ташкил этишда функтсионал белгилар бўйича ташкил этиш мақсадга мувофиқ бўлади. Бунда ходимларни қабул қиладиган карорларга бўлган маъсулияти ва ишларини назорат қилиш имконияти бўлади. Бунда қуйидаги факторлага эътибор қаратиш муҳимдир:
-ички ва ташқи шароит /ҳолат/
-белгилаш ва мақсад /стратегия/
-амалга ошириш йўллари ва воситалари /тактика/
-молиявий ҳаражатлар /бюджет/
Маълум бир мақсадлар ва йўналишлар фаолиятида Ахборот-кутубхона муассасасининг маркетинг комплекси компонентлари ҳар хил бўлиши мумкин, лекин уларнинг кетма-кетлиги ва менеджерлик вазифаларидан келиб чиққан ҳолда мантиқий жиҳатдан бир хил бўлади.
Масалан:
объектив равишда Ахборот-кутубхона ва кутубхона таклиф қилаѐтган хизматлар ѐки маҳсулотларга мухтож бўлган истеъмолчиларни потентсиал таркиби ва сонини аниқлаш; хақиқий ва потентсиал истеъмолчиларни маданий-таълим, ахборотга бўлган талабларини, шунингдек маълумотлар хизматлар ва соҳа бўйича маҳсулотларни мазмунини аниқлаш;
кутубхона хизмат кўрсатаѐтган турли хил истеъмолчиларнинг жорий сўровларини ўрганиш (шу жумладан мутахассисларни асосий категориясини );
-китобхонлар ва ташкилотларни рахбарларини кутубхона ҳақидаги ва унинг имкониятлари ҳақидаги мулоҳазаларини;
-ахборот сўровларини ривожланишини прогнозлаш ва уни қондириш истиқболларини (рақобатчилар ва ҳамкорларни фаолиятини тахлил қилиш, профессионал инноватсияни ҳисобга олган ҳолда).
-стратегик ва жорий ишларни ажратиб олиш учун вазифа, йўналиш ва ишнинг мазмунини комплекс равишда асослаш; (ахборот хизмати кўрсатиш гуруҳини шакллантириш, ахборот-библиографик ва бошқа фаолиятларни рақобатбардошлилигини прогнозлаш ишларини киритган ҳолда);
-китоб-журнал бозорини ўрганиш ва асосий ва махсус (муаммоларга мўлжалланган) фондларни ратсионал равишда комплектлаш сиѐсатини ишлаб чиқиш, шу жумладан алтернатив китоб билан таъминлаш каналлари орқали;
-мавжуд моддий ва кадрлар бўйича ресурсларни кўрсатадиган хизматни структураси ва ҳажмини белгилаш учун функтсионал қиймати бўйича тахлил қилиш, соҳа бўйича хизмат ва маҳсулотларни сифатини белгилаш бўйича мезонларни белгилаш;
-ахборот ва библиографик унга яқин бўлган хизматлар ва маҳсулотлар, тавсия этилаѐтган сервис, шунингдек уларни модификатсиялаш вариантлари ҳақида реклама;
-жамоатчилик фикрини яратиш - кутубхонани ҳамма учун очиқ бўлган ва ахборот, таълим ва маданий дам олиш маскани сифатидаги жиддий муассаса эканлиги ҳақидаги фикрни яратиш;
-қилинган ишларни натижаларни, самарадорлигини ва сифатини ички ўз-ўзини назорат қилиш орқали аниқлаш;
-асосий йўналишлар бўйича жорий кўрсаткичларга асосланган ҳолда кутубхона фаолияти ва унинг стуктурасига ўзгартиришлар киритиш;
-ходимларни истеъмолчиларга Ахборот-кутубхона хизмати кўрсатишнинг янги шакллари, усулларига ўргатиш.
ЙУқорида қайд этиб ўтилган соҳа бўйича фаолият кўрсатиш акпектлари, маркетинг хизматини кутубхоналарни бошқаришдаги муҳим бўг`ини эканлигини кўрсатмокда. Аниқ бир кутубхонанинг маркетинг бўлимини самарали фаолият кўрсатишида, уни структурасини ратсионал равишда аниқлаш, бажарадиган ишларини аниқ белгилаб олиш ва ушбу ишларни амалга оширишга қобилияти бўлган кадрлани танлашга кўп жиҳатдан боқлиқдир.
