4-Ma`ruza: Tabiiy tanlanish reja: Tabiiy tanlanish haqida tushuncha Tabiiy tanlanish va uning shakllari

Harakatlantiruvchi tanlanish. 
Tabiiy tanlanishning bu turi populatsiyadagi 
irsiy o‘zgaruvchanlik chegarasini kengaytiradi. Harakatlanti ruvchi tanlanish o‘zgargan 
muhit sharoitida eski reaksiya normasi o‘rniga yangi reaksiya normasini 
vujudga keltiradi hamda uni mustahkam laydi. Buning oqibatida kelgusi bo‘- 
g‘inlarda oldingi bo‘g‘inlarning normadagi fenotipidan keskin farq qilgan yangi 
fenotipga ega organizmlar saqlanib boradi. Tanlanishning bu formasi belgi-xossalar eski 
individlar o‘rniga yangi muhit sharoitiga moslashgan individlar vujudga kelishi bilan 
xarakterlanadi. 
Darvin besh yillik safar chog‘ida kuchli shamol tez-tez bo‘ladigan 
okean orollarida uzun qanotli hasharotlar kam, rudiment qanotli va qanotsiz 
hasharotlarning ko‘pligini uchratgan. Olimning izohlashicha, bunday orollarda 
qattiq shamol bo‘lishi tufayli normal qanotli hasharotlar unga bardosh bera 
olmasligi sababli shamol ularni uchirib, halok etgan. Mutatsiyalar oqibatida 
kelib chiqqan rudiment qanotli va qanotsiz hasharotlar mutlaqo havoga 
ko‘tarilmay, turli yoriq, kavaklarga yashirinib olganlar. Bu jarayon ko‘p ming 

---

yillar davom etishi tufayli irsiy o‘zgaruvchanlik va tabiiy tanlanish okean 
orollarida hasharotlarning normal qanotlilarning kamayishiga, rudiment qanotli 
va qanotsiz individlarning kelib chiqishiga sababchi bo‘lgan. Organizmlarning 
yangi belgi-xossalarining hosil bo‘lishi va rivojlanishini ta’minlaydigan tabiiy 
tanlanish xili 
harakatlantiruvchi tanla nish 
deb ataladi. 
Ba’zi bir qushlar, hasharotlar qano tining, tuyoqlilarda yon barmoqlarning, 
g‘orlarda yashovchi hayvonlarda ko‘z ning, parazit o‘simliklarda ildiz va bargning 
yo‘qolishi harakatlantiruvchi tanla nish ta’siri natijasidir. Muhit sharoitining 
asta-sekin o‘zgarishi tufayli tabiiy tanlanishning bu turi fenotip va genotip 
jihatdan yangi formalarni hosil qiladi. U yangi turlarning paydo bo‘lishi va 
organik olamdagi evolutsiya jarayonining asosiy sababchisi hisoblanadi.