4-maruza nerv-tizimi pdf

Aqliy mehnat (o‘qish, yozish, fikrlash, masala echish, dars tinglash va tayyorlash va hokazolar) asosan ko‘rish, 
eshitish, organlari va ularning bosh miya pustlog‘idagi markazlarining nerv hujayralarini bajaradigan ishidir.
•
Aqliy faoliyat o‘zoq vaqt davom etaversa, ularning ish qobiliyati 
asta-sekin pasayib, ish sifati yomonlasha boshlaydi, bajarilayotgan 
ishga nisbatan e’tibor kamayadi, o‘zlashtirish pasayadi, 
bo‘shashadi, mudraydi. Bu holat miyaning ish bajarayotgan 
markazlaridagi nerv hujayralari qo‘zg‘alish holatidan tormozlanish 
holatiga o‘tganligini, ya’ni ular charchaganligini ko‘rsatadi. 
Charchash bu tashqi muhit bilan miya po‘slog‘idagi nerv 
hujayralari o‘rtasidagi aloqaning vaqtincha o‘zilishidir. Charchash 
deganda, miya hujayralarining shu bilan birga butun organizmning 
ishchanlik qobiliyati pasayishi tushuniladi. Bu fiziologik jarayon 
bo‘lib, tormozlanishning oxirgi pog‘onasi hisoblanadi. 
Tormozlanish dastlab bosh miya po‘stloq qismiga, so‘ngra nerv 
tizimining tuban qismlariga tarqalib, organizmni bo‘shashtiradi.

---

•
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari 
uchun charchashning eng 
dastlabki bosqichlari xosdir. 
Yuqori sinf o‘quvchilari esa 
charchash vaqtida ham 
ishlash qobiliyatlarini 
yo‘qotmaydilar. Biroq ko‘p 
ishlash natijasida ish 
qobiliyati pasayadi.

---

•
Ota-onalar va o‘qituvchilar 
o‘quvchi hulqida va holatida aqliy 
charchash alomotlarini sezsalar, 
ko‘pincha e’tibor bermaydilar, 
chunki bu o‘zgarishlar vaqtinchalik 
bo‘lib, tez o‘tib ketadi. Lekin bular 
bolada boshlanyotgan surunkali 
charchoqlikning birlamchi belgilari 
bo‘lib, astenik sindrom deb ataladi 
va bu kasallik markaziy nerv 
sistemasi faoliyati bo‘zilishining bir 
turi hisoblanadi. Kasallik 
belgilarning paydo bo‘lishi va 
kechishi darajasiga qarab astenik 
sindrom shartli ravishda bir necha 
bosqichga ajratiladi.

---

•
Ish faoliyatining odatdagi 
susayishini aqliy toliqishdan farq 
qilish lozim. Aqliy toliqish orta borgan 
sari bolaning bajarayotgan ishida 
unum bo‘lmaydi.
•
Aqliy va jismoniy toliqish o‘zaro 
aloqadordir. Buni birinchi marta 
Italiya olimi Mosso aniqlagan. 
Haddan tashqari aqliy toliqish 
bajarilayotgan jismoniy ishning 
samaradorligini kamaytiradi yoki 
aksincha, jismoniy toliqish aqliy 
mehnatga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
•
Aqliy toliqishning xususiy 
belgilariga yana diqqatning 
susayishini. xotiraning pasayishini, 
fikrlash va tasavvur qilishning 
bo‘zilishini ham kiritib o‘tish lozim.

---