4 Ma’ruza Mavzu: Strukturaviy genomika. Funksional genomika. Reja

MikroRNKlar (ing. microRNK, miRNK) uzunligi 18-25 nukleotid (oʻrtacha 22) boʻlgan, oʻsimliklarda, hayvonlarda va baʼzi viruslarda uchraydigan, genlar ekspressiyasini transkripsiya va post-transkripsiya bilan tartibga solishda ishtirok etadigan kichik kodlanmaydigan RNK molekulalaridir. RNK aralashuvi [1][ 2][3]. Hujayra ichidagi, hujayradan tashqari (aylanib yuruvchi) mikroRNK topilgan.[4]
MikroRNKlar o'simliklar va hayvonlarning yadro DNKsi va ba'zi DNK o'z ichiga olgan viruslarning virusli DNKlari bilan kodlangan. MikroRNKlar gen faolligini bostirishda ishtirok etadi: ular mRNK hududlari bilan komplementar ravishda juftlashadi va ularning tarjimasini inhibe qiladi. Bundan tashqari, mikroRNK-mRNK komplekslari ko'pincha hujayra tomonidan tez parchalanadi. Bu maqsadli degradatsiyaning bir misolidir, chunki bu komplekslarning shakllanishi ikkita RNK molekulalarining bir-birini to'ldirishiga asoslanadi[5][6]. RNKga bog'liq bo'lgan DNK metilatsiyasi jarayonida mikroRNKning to'g'ridan-to'g'ri DNK bilan o'zaro ta'sir qilish imkoniyatini ko'rsatadigan ma'lumotlar ham mavjud, bu genlarni repressiya qilish, allellarni chiqarib tashlash va transpozon faolligini oldini olishning asosiy mexanizmlaridan biridir.
kDNK va EST markerlari
Bular RNKni to'ldiruvchi DNK nusxalari. cDNK qayta ishlangan yetuk mRNKlardan olinganligi sababli ular tarkibida intronlar mavjud emas.
cDNK kutubxonasi u ajratilgan hujayralardagi gen faolligi spektrini aks ettiradi.
cDNA kutubxonasini yaratish uchun:
- mRNKni ajratib olish (eukariotlarda faqat mRNKda poli-A dumlari mavjud)
- in vitro qisqa zanjirli dT mRNKga qo'shiladi va otjig bajariladi
- teskari transkriptaza yordamida RNK shablonida DNKning komplementar zanjiri sintezlanadi.
- ishqoriy muhitda RNK zanjiri nukleotidlarga bo'linadi, shundan so'ng DNK polimeraza yordamida to'ldiruvchi DNK zanjiri sintezlanadi. Bu uchlari to'mtoq bo'lgan DNK parchasini hosil qiladi. Bunday DNK plazmidlarga kiritiladi va bakteriya hujayralariga yuboriladi. Plazmidning kuchayishi natijasida DNK ning qo'shimcha nusxasi (cDNK) klon hosil bo'ladi.