4-ma’ruza mavzu: O‘zgaruvchan tok elektr zanjirlari

6-MA’RUZA MAVZU: MAGNIT MAYDONI, ELEKTROMAGNITLAR

REJA

Magnit va magnit magnit maydoni xaqida tushunchalar.

Gisterezis xodisasi.

Magnit maydonni hisoblash va undan foydalanish.

Yerning magnit maydoni.

Elektromagnit qurilmalar.

1. Magnit maydoni haqida tushuncha Zamonaviy fan tasavvurlariga ko‘ra magnit maydoni ham materiyaning alohida ko‘rinishlaridan bo‘lib, u hatto massaga ham ega

Magnit toshlar bundan ikki yarim ming yillar oldin ham ma’lum bo‘lgan va undan insonlar foydalanib kelgan. Masalan xitoyliklar eramizning 6-asrida toshlar tarkibidan magnit zarralarini ajratib olishni bilgan.

• Magnit toshlar bundan ikki yarim ming yillar oldin ham ma’lum bo‘lgan va undan insonlar foydalanib kelgan. Masalan xitoyliklar eramizning 6-asrida toshlar tarkibidan magnit zarralarini ajratib olishni bilgan.
• Magnit nomining kelib chiqishi haqida aniq yozma ma’lumotlar yo‘q. Bu nomlanish qadimgi grek tiladagi (Magnētis líthos), Magnesiya toshi so‘zidan kelib chiqqan bo‘lishi mumkin degan taxmin haqiqatga yaqinroq. Magnesiya Osiyodagi qadimgi shahar bo‘lgan.
• Doimiy magnitlar meditsinada qadimdan qo‘llanilib kelingan. Aristotel, Ibn Sino va Gippokratlar magnit yordamida davolagani meditsinadan ma’lum. Magnit kuchi inson tanasidagi energiyani boshqaradi deb qarashgan magnit-info.ru/about/history/

Magnit oqimi F, o‘lchov birligi Veber (Vb); Aktiv qarshiligi 1 Om bo‘lgan konturdan 1 Kulon zaryad o‘tganda hosil bo‘ladigan oqim. Yoki magnit maydoni induksiyasining oqim o‘tayotgan yuzaga ko‘paytmasi

Magnit maydon induksiyasi B, o‘lchov birligi Tesla (Tl). Xar qanday o‘tkazgichdan elektr toki o‘tganda bu o‘tkazgich atrofida magnit maydoni hosil bo‘ladi. Tokli o‘tkazgichning magnit maydoni fizikaning elektromagnetizm qismida to‘liq o‘rganiladi. Bu yerda faqat tokli o‘tkazgichdan hosil bo‘lgan magnit maydonning yo‘nalishini aniqlovchi o‘ng parma qoidasini takrorlab o‘tamiz. Agar o‘ng parma uchining ilgarilanma harakati o‘tkazgichdagi tok yo‘nalishiga mos bo‘lsa, shu paytdagi parma dastasining yo‘nalishi o‘tkazgich atrofida hosil bo‘lgan magnit maydon kuchlanganligi N kuch chiziqlarining yo‘nalishini ko‘rsatadi (Maydon yo‘nalishini aniqlashda o‘ng qo‘l qoidasi ham qo‘llaniladi). Magnit maydonini miqdoriy jihatdan baholaydigan asosiy ko‘rsatkich maydon induksiyasidir. Uning kattaligi shu magnit maydonda joylashgan tokli o‘tkazgichga maydon tomonidan ta’sir etuvchi kuch orqali aniqlanadi

Agar o‘tkazgichdan tok o‘tayotgan bo‘lsa , bu utkazgichni magnit maydoniga joylashtirsak maydon tokli o‘tkazgichga F kuch bilan mexanik tasir ko‘rsatadi. F kuch birinchi marta fransuz olimi Amper tomonidan aniqlangan, shuning uchun uni Amper kuchi deb yuritiladi

Magnit maydonni hisoblash va undan foydalanish.

Tokli o‘tkazgich atrofida magnit maydon hosil bo‘lishi Amper qonuni orqali tushuntiriladi

Bu yerda N magnit maydon kuchlanganligi vektori N ning skalyar kattaligi. Demak, magnit maydon kuchlanganligi chulg‘amdagi tok kuchiga to‘g‘ri proporsional.

t/r №	Modda	Magnit singdiruvchanligi	Moddaning magnitik xususiyati
	Vakuum (havo uchun ham)	1	Paramagnit
	Kobalt	175	Ferromagnit
	Nikel	1100	Ferromagnit
	Po‘lat	600-800	Ferromagnit
	Permalloy	250000	Ferromagnit

• E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!