4-маъруза Мавзу: Нурланиш пирометрлари. Спектрал нисбатли ва тўлиқ нурланиш прометрлари. Махсус ҳарорат ўлчаш термометрлари

Спектрал нисбатли (рангли) пирометрлар
Рангли ёки спектрал пирометрлар қиздирилган жисмнинг нурланиш спектридаги энергиянинг нисбий тақсимланиши бўйича температурани ўлчашга мўлжалланган. Температура чўғланган жисмнинг спектрида танланган икки соҳа, масалан, кўк соҳалардаги равшанликлар нисбатидан аниқланади. Агар чўғланган жисмнинг нурланиш спектрида λ₁ ва λ₂ тўлқин узунлигидаги иккита монохроматик нурланиш (қизил ва кўк соҳада) танланса, температура ўзгариши билан бу нурланишлар равшанликларининг нисбати ҳам ўзгаради. Қора бўлмаган жисм учун равшанликлар нисбати қуйидаги ифода билан характерланади:
R_{қ ,} (4.6)
бунда ва – λ₁ ва λ₂ тўлқин узунликларининг нурланиш қобилияти коэффициенти; R_қ – қора жисм учун λ₁ ва λ₂ тўлқин узунликлари равшанлиги нисбати.
Фотоэлементли рангли пирометрнинг принципиал схемаси 4.1- расмда кўрсатилган. Ўлчанаётган жисмдан чиққан нурла­ниш объектив 1 орқали ўтиб, фотоэлемент 3 га тушади. Фо­тоэлемент олдида қизил ва кўк фильтрли айланувчи дисксимон обтюратор 2 ўрнатилган. Фотоэлемент гоҳ қизил, гоҳ кўк ранглар билан ёритилади ва шунга кўра тегишли импульслар чиқаради. Бу импульслар электрон кучайтиргич 4 билан кучайтирилиб, логарифмловчи қурилма 5 орқали ўзгармас токка айланади. Бу ток температура бирликларида даражаланган ўлчаш асбоби 6 билан қайд қилинади.



4.1- расм. Фотоэлементли рангли пирометрнинг принципиал схемаси.

Пирометрнинг ўлчаш чегараси 1400°С дан 2800°С гача. Асосий хатолик миқдори ўлчашнинг юқори чегарасини + 1% идан ошмайди.

Ҳозирги вақтда ҳақиқий температура пирометри ПИТ-1 деб аталадиган пирометрлар кенг тарқалган. Улар спектрал нисбатли пирометрдан иборат бўлиб, хотирасида сақланадиган ахборот асосида ҳисобланадиган тузатишни автоматик киритади. Пирометр 800 – 2000°С ўлчаш диапазонига мўлжалланган. Ҳақиқий температурани ўлчаш хатолиги ±1% дан ошмайди.