4-Ma’ruza Matematik modella-shtirish. Model toifalari. Konchilik ishi va metallurgi- yaga oid masalalarda matematik modellar-ni va sonli taxlil usullarini Mathcad da tizimida amalga oshirish

Calculator  (Kalkulyator)  va  Graph  (Grafik)  panellari  ko’rinib  turibdi.  Panellardagi 

tugmalarga qarab ularning nima uchun ishlatilishini osongina anglasak bo’ladi. 

 

 

            7-rasm.  Math asboblar panelini ishlatish. 

 

Masalan,  Calculator  paneli  yordamida  ifoda  kiritilib,  uni  hisoblash  kerak.  Buning 

uchun avval sin tugmasini tanlaymiz(yuqoridan birinchi). So’ngra  qavslar ichidagi qora 

to’rtburchak ko’rinishidagi belgili to’ldirish joyiga  ¼  ifodasini Calculator paneli orqali 

kiritamiz va natijani olish uchun tenglik belgisini bosamiz. 

Hujjatga  matematik  belgilarni  Windowsning  ko’pgina  ilovalaridagi  kabi  turli  yo’l 

bilan  qo’yish  mumkin.  MathCad  da  ishlash  tajribasi  va  kompyuterda  ishlash  odatlarini 

hisobga olgan holda, foydalanuvchi ulardan istalganini tanlashi mumkin. 

Yuqorida aytib o’tilgan harakatlar MathCad ni  kengaytirilgan funksiyalardan iborat 

oddiy kalkulyator sifatida ishlatilishini namoyon qildi. Matematiklar uchun foydalanuvchi 

funksiyalarida o’zgaruvchi va amallarni berilish imkoniyati qiziqish uyg’otadi. MathCad 

---

uchun bu ishlar juda oddiy va “matematikada qanday bo’lsa, shunday kiritiladi” prinsipiga 

asoslangandir.  O’zlashtirish  hisoblash  amalidan  farq  qilishi  uchun  tenglik  belgisi  bilan 

emas, ":=" belgisi bilan bajariladi. Bu belgining oddiy tenglikdan farqi qiymatni hisoblash 

chapdan o’ngga emas, balki o’ngdan chapga yo’naltirilganligidadir (79-rasm). 

MathCAD  da  faqat  sonli  hisoblashlarni  emas,  balki  belgili  hisoblashlarni  hamda 

tenglamalarni yechish mumkin.