4-ma’ruza. Boshqaruv organlarini loyihalash va ularni joylashtirishga qo’yiladigan asosiy ergonomik talablar. Reja

4.2. Boshqaruvchi organlarning ishlovchiga nisbatan joylashuvi.
Boshqaruv organlarining ish joyining yuritma joyi uning bir necha qismlarida guruhlangan bo'lishi kerak. Doimiy harakatdagi boshqaruv organlari hamda tez-tez qo'llanib turiluvchi avariyaviy boshqaruv organlarini optimal chegaralar miqyosida, davriy va tasodifiy harakatdagi boshqaruv organlari esa yuritma joyining minimal va maksimal chegarasi miqyosida joylashtirilishi lozim.
O'ng tomonda doimiy harakatdagi boshqaruv organlari yoki tez-tez qollanilib turuvchi organlar joylashtiriladi, chunki ko'pchilik kishilar o'ng qo'llarida harakat qiladilar.
Boshqaruv organlarining joylashuvi ish harakati xarakteriga (itarish, bosish, aylantirish va h.k.) bog'liq va maqbul ish yuzasi (to'g'ri tutilgan gavda, gavdaning teztez egilmasligi, boshning qimirlashi, qolni to'g'ri tutish va h.k.) ni ushlab turishga yordam beradi.
Doimiy harakatlanuvchi qo'lda boshqaruv organlarining ko'pchiligi tirsak balandligida (poldan, o'rindiqdan) yoki o'tirib yoki turib ishlash uchun optimal bo'lgan tirsakdan sal pastroqda joylashtirilishi lozim. Kam ishlatiluvchi qo'l organlari (smena davomida 2-3 marta) yelka yoki bilak bo'g'inining balandligida joylashishi mumkin.
Boshqaruv organlari operator gavdasining sirtidan 150 mm dan kam bo'lmagan joyda bo'lishi kerak.
Boshqaruv organlarining optimal sohasi gorizontal tekislikda yetib borishning maksimal va minimal chegaralaridan o'rta chiziqda, chuqurlik va kenglik bo'yicha (±100 mm) masofada joylashgan bo'ladi. Operator tirsagini 90±15° burchak ostida bukkan holda boshqaruv organlarini manipulyatsiya qilish imkoniyatiga ega bo’lishi lozim.
Operatorning harakatlanishi qulay bo'lishi uchun:

• yonlama pultlar gorizontal paneliga bo'ylama yo'nalishda 5° dan kichik bo'lmagan, ko'ndalagiga - 45° dan katta bo'lmagan qiyalikda;
• yonlama vertikal panellarni operatorga nisbatan 10° dan kichik bo'lmagan qiyalikda;
• markaziy boshqaruv pulti vertikal panelini operator yo'nalishida 15° dan kichik bo'lmagan qiyalikda o'rnatish kerak.