4. ma’ruza : Kesimlar. Detallarga kesim berish

rasm
) yoki silindrik (
4.5 b rasm 
,) teshiklarni kesimda ko‘rsatilganda, kesim konturi 
to‘liq chiziladi.
4.5 a- rasm
4.5 b rasm
0‘z DSt 2.305:2003 
ga asosan chizma chizishni osonlashtirish, chizma 
qog‘ozini tejash va chizmalarni taxt qilishda ixcham bo‘lishi uchun ba’zi bir 
shartliliklar va soddalash-tirishlar ruhsat etiladi.
4.6 rasm
Agar ko‘rinish, qirqim yoki kesim simmetrik bo‘lsa, u holda tasvirning yarmini 
yoki yarmidan ko‘proq qismini ingichka to‘lqin chiziq bilan chegaralab ko‘rsatish 
mumkin (
4.6 rasm
). Agar buyumda bir nechta bir xil elementlar bo‘lsa, ulardan faqat 
bir yoki ikkitasini ko‘rsatish kifoya, qolganlarini shartli ravishda ko‘rsatish mumkin 
(
4.7 rasm
). Prujinalar chizmalarida vint chizig‘i o‘rniga to‘g‘ri chiziqlar ko‘rsatish 
mumkin (
4.8 rasm
). Vint, parchin mix, shponka, ichi bo‘sh bo‘lmagan vallar va 
shpindellar, shatunlar, rukoyatka (muruvvat)lar va boshqalarni ko‘ndalang 
qirqimlarda kesilmagan holatda tasvirlanadi. Podshipnik soqqachalari ham 
qirqilmaydi. Odatda, yig‘ish chizmalarida gayka va shaybalar va boltlarni ham 
kesilmagan holatda tasvirlanadi. 
Chizmada buyumning tekis sirtlarini yaqqolroq ko‘rsatish uchun ularda ingichka 
tutash chiziq bilan diagonallar quriladi. Masalan, 
4.9 rasm
da berilgan chizmada 
buyumning kalit tushadigan tomonlari va «liska»laridan birining sirti (
A
-
A 
kesimdagi element) diagonal chiziqlar yordamida ko‘rsatilgan. 

---

 
 
4.7 rasm
4.8 rasm 
 
O‘zgarmas yoki qonuniy ravishda o‘zgaruvchi kesim yuzasiga ega bo‘lgan uzun 
detallar (yoki elementlar) (vallar, zanjirlar, simlar, po‘lat prokatlar va shu 
kabilar)ni tasvirlaganda ularni uzib tasvirlash mumkin (
4.10 rasm
). Chizmalarda 
buyumning to‘rli, o‘ramli, ornamentli, turli relefli, jilvirlangan yuzalarini shartli 
ravishda qisman ko‘rsatishga ruhsat beriladi. Masalan, 
4.11 rasm
da berilgan 
silindrik sirtning to‘r relefli yuzasi qisman ko‘rsatilgan. 
Chizmani soddalashtirish va ko‘rinishlar sonini yetarli darajada kamaytirish 
maqsadida quyidagi boshqa usullar ham qo‘llaniladi: 
a) buyumning kesuvchi tekislik va kuzatuvchi o‘rtasida turgan qismini qalin 
shtrixpunktir chiziq bilan ko‘rsatish mumkin. Xuddi shunday ustiga chizilgan 
proeksiya orqali detalning old qismidagi bo‘rtgan qismi va uning joylashishi