№4 dars uchun sinf topshiriqlari. Ilmiy nutq uslubi. Ilmiy uslubning xarakterli xususiyatlari, kichik uslublari va janrlari. Ilmiy matn tavsifi

mashhur fanga tegishli ekanligini aniqlang.
bitta.
Permafrost yoki abadiy muzlik subpolyar va sovuq mo''tadil mintaqalarda keng tarqalgan. iqlim, 
ayniqsa Kanada, Alyaska va Sharqiy Sibirda. Bu hududlarda sxemadagi tuproq va er osti qatlamlarining 
vertikal kesimi quyidagi xususiyatlarga ega.
Uning yuqori qismi (qalinligi bir necha santimetrdan 1,5 - 2 metrgacha) faol qatlam deb ataladi. Bu 
yozda eriydigan va qishda muzlab qoladigan mavsumiy permafrost qatlami. Yozda faol qatlam odatda 
suv bilan to'liq to'yingan yoki uning pastki qismida suv o'tkazmaydigan, doimiy muzlatilgan qatlamlar 
ustidagi suvni o'z ichiga oladi. Bu muzlagan suvlar deb ataladi. Quyida har xil qalinlikdagi doimiy 
muzlatilgan qatlam mavjud bo'lib, u yozda erimaydi, ya'ni permafrost qatlamining o'zi. Uning ostida er 
osti suvlari odatda gidrostatik bosim ostida bo'lgan suyuq fazada aylanadi.
2.
Transbaykaliyada qishda sovuq bo'ladi. Yillik issiqlik va sovuqni qo'shsangiz va uni yarmiga bo'lsangiz, 
sovuq ko'proq bo'ladi. Chitadagi o'rtacha yillik harorat uch daraja sovuq, shimoliy hududlarda esa etti. 
Aynan shu darajalar, ozgina qor bilan birlashganda, abadiy muzlik paydo bo'ldi. O'rtacha yillik harorat 
pasayganda, er qattiq muzlay boshladi va to'liq erimadi. Yildan yilga muzlagan qatlam ortib, ba'zi 
joylarda yarim kilometrga yetdi.
Ayniqsa
permafrost tayga bilan, aniqrog'i, uning moxlari bilan do'stlashdi. Yumshoq va yumshoq
yozda, mox erga issiqlikni qo'ymaydi. Ammo kuzda va muzlashda suv bilan to'yingan holda, u sovuqni yaxshi 
o'tkazadi. Shuning uchun, taygadagi abadiy muzlik ba'zan sirtdan bir necha santimetrdan boshlanadi.
3.
Darhaqiqat, yer tabiatining haqiqiy mo''jizasi bo'lgan suv, ehtimol, buyuk she'rga loyiqdir - shuning uchun bu 
o'z-o'zidan qiziqarli, uning hayotimizdagi o'rni shunchalik katta, bu suyuq mineralning taqdiri shunchalik 
dramatik va murakkab. Ba'zilar, birinchi qarashda, suvning oddiy fizik va kimyoviy xossalari shunday

---

biz ularning asl ma'nosi haqida o'ylamaslikka odatlanganmiz. Misol uchun, uning to'rt darajali issiqlik 
doimiyligini olaylik. Bu haroratda suv hayratlanarli xususiyatni ochib beradi - negadir u eng og'ir va 
zichroq bo'ladi. Kuzda suv havzasi sovib ketganda, sovuq suv yuzadan pastga tushadi va uning o'rnida 
iliqroq suv ko'tariladi va hokazo, butun suv muhiti aralashib, to'rt daraja haroratni egallaguncha. Ammo 
endi havo tobora sovuqlashmoqda, suvning sirt qatlami yana bir-ikki darajaga soviydi. Va keyin g'alati 
metamorfoz sodir bo'ladi: eng nozik molekulyar qonunlarga bo'ysunib, suv suyultiriladi va engilroq 
bo'ladi. Bu sovuq yorug'lik qatlami, go'yo suv ombori yuzasida suzib yurib, o'ziga xos termal yostiq hosil 
qiladi va taglik qalinligining sovishiga yo'l qo'ymaydi. Nol darajada hosil bo'lgan muz yanada engilroq 
va shuning uchun cho'kmaydi. Haqiqatan ham ajoyib mulk! Yengil qalay bo‘lagi, og‘ir qo‘rg‘oshin yoki 
aytaylik, amorf mum o‘z eritmasiga cho‘kadi va muz mo‘jizaviy tarzda suv yuzasida saqlanib qoladi. 
Busiz suv omborlarimiz tubigacha muzlab qolardi. U yerdagi barcha hayot nobud bo'lardi va Yerning 
o'zi muz asirlikdan qochib qutula olmasdi.
4.
Suv vodorod va kisloroddan tashkil topgan murakkab moddadir. Laboratoriyada suv mumkin 
vodorodning kislorod bilan reaksiyasi natijasida hosil bo'ladi. Vodorod va kislorod boshlang'ich 
moddalar, suv esa kimyoviy reaksiya mahsulotidir. Kimyoviy reaksiya - bu kimyoviy jarayon yoki 
kimyoviy hodisa bo'lib, uning natijasida yangi modda hosil bo'ladi. Bunday holda, modda suvdir.
Ushbu kimyoviy reaksiya jarayonida suv bug 'shaklida hosil bo'lib, suyuqlikka aylanadi. Bug'ning 
suyuqlikka aylanishi fizik jarayon yoki fizik hodisadir. Jismoniy hodisa natijasida yangi moddaning hosil 
bo'lishi sodir bo'lmaydi. Suv-bug' va suv-suyuqlik ikki agregat holatida bir xil moddadir.