4-bosqich “B” guruh talabasi Abdulahatova Sevaraning “Adabiyot


Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati



Download 464,21 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/12
Sana04.08.2021
Hajmi464,21 Kb.
#138392
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
7-sinfda ravshanxon dostonini organish

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Barkamol avlod tarbiyasida xalq dostonlarining o‘rni 

         Insonni,    uning  ma’naviy  olamini  kashf  etadigan  yana  bir  qudratli  vosita  borki,  u  ham 

bo‘lsa,  so‘z  san’ati-badiiy  adabiyotdir.  Adabiyotning  insonshunoslik  deb,  shoir  va 

yozuvchilarning esa inson ruhining muhandislari deb ta’riflashi bejiz emas albatta

1



 



Hurmatli  yurtboshimizning  adabiyotga  bunday  yuksak  baho  berishi  bekorga  emas. 

Chunki  inson  ma’naviyatini  shakllantirishda,  e’tiqodini  qaror  toptirishda  adabiyotning  o‘rni 

beqiyosdir va bu narsa ko‘pincha adabiyot darslarida amalga oshiriladi. 

 

O‘zbekiston  istiqlolga  yuz  tutgach  hamma  sohalarda  tub  o‘zgarishlar  amalga  oshirildi. 



Ayniqsa, ta’lim  va tarbiya ishini tubdan qayta qurishga alohida e’tibor berildi. 

 

Bugungi  kunda  maorif  xodimlari  zimmasiga  juda  katta  mas’uliyat  yuklatilgan  Negaki, 



yurtimiz  kelajagi  bo‘lgan  yoshlarni  tarbiyalash,  har  tomonlama  yetuk,  yuksak  ma’naviyatli, 

barkamol  shaxs  qilib    tarbiyalash  ulkan  vazifa  hisoblanadi.  “Ta’lim  to‘g‘risidagi  Qonun”  va 

“kadrlar tayyorlash Milliy  dasturi” ning asosini ham barkamol iqtidorli, zamonaviy, yuksak did  

va  ma’naviyatga  ega  bo‘lgan,  mustaqil  va  erkin  fikrlovchi  yoshlarni  tarbiyalash  ishi  tashkil 

qiladi. Shunday ekan, ta’lim-tarbiyaning maqsad va vazifalari ham shu asoslardan kelib chiqadi. 

 

Maktab  adabiy ta’limi  jamiyat  ma’naviyatini shakllantirishda  eng ko‘p  ishtirok etadigan 



faoliyat  turi    bo‘lganligi  uchun  uni  sog‘lom  mantiqqa  to‘g‘ri  keladigan  tarzda  shakllantirish 

boshlandi. 

 

O‘zbek xalq dostonlari tengsiz ma’naviy-madaniy boyligimiz, milliy iftixorimizdir. Ular 



qadimiyatning buyuk bir ehsoni, o‘zlari yaratilgan davrning umumiy dunyoqarashi, ayni paytda 

jonli  an’anaviy  ijod  va  ijro  sharoitlarida  xalq  ruhining  ob’ektiv  holatini  davrlararo  ifodalab 

bizgacha og‘zaki ravishda yetib kelgan ulkan adabiy obidalar hisoblanadi. Zero. xalq  dostonlari  

milliy  tariximizning  afsonalar  qobig‘ig‘a  o‘ralgan  qaxramonlik  voqealarning  o‘ziga  xos  badiiy 

ifodasidir.  Komillik  sari  intilgan  hozirgi  yosh  avlodni  bunday    milliy    adabiy  me’rosimiz  bilan 

tanishtirish ham adabiy ta’limning zimmasidagi vazifadir. 

 

Doston o‘zbek folklorining keng tarqalgan va  yirik janrlaridan biridir. Olimlar XIX  asr 



oxiridan    XX    asrning  ikkinchi  yarmiga  qadar  o‘zbek  baxshilari  tomonidan  kuylangan  yuz 

ellikka  yaqin  doston  borlig‘i  aniqlangan  va  variantlari  bilan  qo‘shib  hisoblaganda,      ulardan, 

ulardan  to‘rt  yuztacha  asar  yozib  oligan.  Folklorchi  olimlarning  aytishlaricha,  birgina 

“Go‘ro‘g‘li”  turkumidagi  dostonlar  yuzdan    oshadi,  yolg‘iz  “Alpomish”ning  qirqdan  ortiq 

varianti  bor. 

 

“Doston”  forscha  so‘z  bo‘lib,  qissa,  hikoya  sarg‘uzasht,  ta’rif  ma’nolarini  bildiradi.  



Adabiy    atama  sifatida    ham  folklorning,  ham  yozma  adabiyotning  muayyan  janrini  anglatadi. 

Xalq og‘zaki ijodiga mansub asarlarni yozma dostonlardan farqlash uchun ular xalq dostonlardan 

                                                 

1

 И.Каримов Юксак маънавият-енгилмас куч Т.: Маънавият. 2008 




farqlash    uchun  ular  xalq  dostonlari  deb  yuritiladi.  Favqulotda  xususiyatlarga  ega 

qahramonlarning  boshidan  o‘tgan  qaltis  voqealar    she’r  va  nasriy  yo‘lda  aralash  tasvirlangan 

yirik hajmli, muallifi  noma’lum epik asarlar xalq dostonlari deyiladi. 

 

Xalq dostonlari olimlar tomonidan quyidagi turlarga ajratilgan: 



 

1.Qaxramonlik dostonlari. 

 

2.Jangnoma dostonlar 



 

3.Romantik  dostonlar 

 

4.Tarixiy dostonlar 



 

5.Kitobiy dostonlar 

O‘zbek  xalq  dostonchiligi  taraqqiyotida  ko‘pgina  qatlamlar  bo‘lsa-da,  ayniqsa,  ikki  qatlam, 

davomiy  ikki  bosqich-qahramonlik  va  romanik  dostonlar  bosqichi  alohida  ajralib  turadi. 

O‘zlarining yaratilish davri va yuzaga kelgan  muhiti bilan ham, tematikasi, g‘oyaviy  mazmuni,  

ijtimoiy    voqelikni    tasvirlash  usullari  bilan  ham  bu  dostonlar  bir-birlaridan  jiddiy  farq  qiladi. 

Biroq  ular  bir  necha  asrlar  davomida  baxshilar  tomonidan  baravar  kuylab  kuylab  kelingan, 

shuning uchun ham bu xil dostonlar orasida doimiy ijodiy aloqa mavjud bo‘lgan. 

 

Jang-u  jadallar,  tarixiy yoki  afsonaviy  urushlar va bunday jang  epizodlarida  qo‘shin 



va yakka shaxslarning jasoratlarini tasvirlovchi dostonlar  jangnoma   dostonlar deb yuritiladi. 

 

Tarixiy        dostonlarda  tarixiy  haqiqat  bilan  afsona  ,  fakt  bilan  badiiy  to‘qima  chatishib 



ketgan  bo‘ladi,  ya’ni  bunday  asarlarda  konkret  tarixiy  voqelikka  folklorga  xos  ravishda  yangi 

mano beradi va baxolanadi. Shu bilan birga,ularning temasi ,obrazlari, tashigan g‘oyalari konkret 

tarixiy  sharoitdagi  kurashlar  bilan boglikdir.   

            Romanik  dostonlar  feodalizm    davrining  ijtimoiy  –siesiy      munosabatlari    bilan  bog‘liq 

bo‘lib, ularning mohiyatini sevgini mojarolari , qo‘rqinchli sarguzashtlar , ertakka xos 

 fantastik voqealar,  shu bilan birga, hayotiy hodisalar tasviri belgidaydi. 

           O‘zbek  baxshilari  repertuaridan    mustahkam  o‘rin  olgan  yepik  asarlarning  maxsus  bir 

turini –klassik poeziya namunalarining baxshilar tomonidan  folklorlarga       xos ravishda qayta 

ishlanishi natijasida   yuzaga    kelgan      yoki   yaratilishi jixatidan  yozma    adabiy    manbaga  yega  

bo‘lgan,  shuningdek,     bevosita yozma  adabiyot  tasirida yaratilgan  asarlar kitobiy  dostonlar  

deb yuritiladi. 

 

O‘zbek  baxshilari  repertuaridan  mustahkam  o‘rin  olgan  epik  asarlarning  maxsus  bir 



turini-klassik  poeziya  namunalarining  baxshilar  tomonidan  folklorga  xos  ravishda  qayta 

ishlanishi  natijasida  yuzaga  kelgan  yoki  yaratilishi    jihatidan  yozma  adabiy  manbaga  ega 

bo‘lgan, shuningdek. Bevosita yozma adabiyot ta’sirida yaratilgan  asarlar kitobiy dostonlar deb 

yuritiladi. 

 




Download 464,21 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish